Mediterraneoko diktaduren amaiera

1970eko hamarkadako gertaera esanguratsuenetako bat mediterranear kostaldeko diktaduren erorketa izan zen: Estatu espainiarra, Portugal eta Greziakoak, hain zuzen. Fenomeno honekin Mendebaldeko Europa guztia eremu demokratiko bihurturik geratzen zen, eta horrek bide ematen zuen Merkatu Batua eta beste nazioarteko erakunde batzuk Hegoalderantz hedatzeko.

• Portugal: 1933an Oliveira Salazarrek ezarririko erregimen diktatoriala 1974an azpiratu zuen herri mugimendu batek, "Krabelinen Iraultzak" hain zuzen, ikasle, langile, intelektual eta soldaduz osatua. Salazarren ondorengoa, Caetano, dimititzera behartu zuten eta horren ondoren, berrogei urte baino gehiagotik lehenbiziko hauteskunde askeak egin ziren.

Krabelinen Iraultzako irudiak, Portugalen.

• Grezia: 1967tik 1974ra bitartean Greziako monarkia Koronelen Diktadura izenaz ezagutzen denaren erregimenpean egon zen. Turkiar armadak Txipreren aurka erasotzean, 1973an, krisialdi bat sortu zen eta horrek oso epe laburrean desegin zituen bai diktadura eta bai erregimen totalitario haren ezarpena onartu zuen sistema monarkikoa.
• Estatu espainiarra: diktadura frankista, Gerra Zibilaren amaieran 1939an ezarri zena, izaera eman zion pertsonarekin batera iraungi zen. Francisco Franco jeneralaren heriotzaren ondoren, 1975ean, demokrazia eta hiritar eskubideen alderako trantsizio-prozesu baketsu bat hasi zen (89 gaia ikusi).

Estatu espainiarreko errege-familia 1978ko Konstituzioa zin egiten. Juan Carlos I.a erregearen jarduera guztiz garrantzitsua izan zen Estatu espainiarraren demokraziaranzko itzuleran.

Sozialdemokraziatik kontserbadorismora

1980ko hamarkadaren hasierak norabide politiko nabarmen bat markatu zuen Mendebaldean: joera sozialdemokraten hegemoniatik alderdi liberal eta kontserbadoreen nagusitasunera.

Bi izan ziren aldaketa honen arrazoiak:

• Krisialdi ekonomiko iraunkorra. 1973an hasia (84 gaia ikusi), alderdi sozialdemokratak eta laboristak ez ziren gai izan arazoari konponbiderik aurkitzeko.
• SESBren jarrera politikoen gogortzea, mendebaldeko munduan sobietar eraso baten beldurra hedatzera iritsi zena. Horren ondorioz gastu militarrak areagotu ziren NATOn barne hartzen diren estatuetan.

Gobernu berriek, Margaret Thatcherrek zuzenduriko Alderdi Kontserbadore britainiarraren ereduari jarraituz, izaera neoliberaleko politika bat aplikatu zuten, ezaugarri hauek dituena:

• Hainbat zerbitzu publikoren pribatizazioa.
• Gastu sozialen murrizpena.
• Inflazioaren murrizpena, gastu publikoaren erorketaren ondorioz.
• Lan-merkatuaren liberalizazioa (langileak kaleratzeko erraztasunak, etab.).

Reaganen aroa

Estatu Batuetako presidentziarako Ronald Reagan errepublikarraren hautaketak, 1980an, aro berri baten abiapuntua markatu zuen, Estatu Batuentzat ez ezik, mendebaldeko bloke guztiarentzat. Reaganen aroaren ezaugarri nagusiak honako hauek izan ziren:

• Neoliberalismo ekonomikoko tesien ezarpena krisialdi ekonomikoa gainditzeko panazea gisa. Susperraldi ekonomikoa, populazio estatubatuarraren balio kontserbadoreenak sustatuko zituena, gizarteko sektore behartsuenen babesgabetasun gero eta handiagoarekin batera garatu zen.
• Sobietarren kontrako politikak gastu militarra ordura arte ezagutu ez diren mailetara izugarri igo zuen; horrek, noski, hazkuntza ekonomikoa oztopatu zuen, defizit publikoa eta kanpo-zorra areagotu izanaren ondorioz.

Bill Clinton demokrataren hautaketak, 1992an, sistema kontserbadorearen amaiera suposatu zuen eta superpotentzien arteko distentsio-aldi berri baten hasiera, batez ere SESBren deuseztapenaren ondoren.

Data garrantzitsuak

• 1974 Portugal eta Greziako diktaduren erorketa.
• 1975 Franco jeneralaren heriotza.
• 1977 Jimmy Carter demokrataren hautaketa, Estatu Batuetako presidentziarako.
• 1978 Estatu espainiarreko Konstituzio berriaren onarpena erreferendum bidez.
• 1979 Sobietarren erasoa Afganistanen. Margaret Thatcher Erresuma Batuko agintaritzara iristen da.
• 1981 Ronald Reagan-en presidentzia-aldia hasten da Estatu Batuetan. Grezia Europako Ekonomia Erkidegoan sartzen da.
• 1986 Estatu espainiarra eta Portugal Europako Ekonomia Erkidegoan sartzen dira.
• 1989 George Bush errepublikarrak jarraitzen dio Ronald Reagani Estatu Batuetako presidentzian.
• 1990 Bloke sozialistaren deuseztapen-prozesuaren hasiera.