Gatazka enkistatuen konponbiderantz

Elkarrizketan eta negoziazioan batik bat oinarritutako nazioarteko ordena berri baten planteamenduak, deskolonizaziotik (20. gaia ikusi) eta gerra hotzetik (20. gaia ikusi) oinordetzan hartutako hainbat gatazkaren konponbide serioa eskatzen du, hala nola, Hego Afrika, Korea, Palestina eta Ulsterrena.

Hegoafrika: apartheidaren amaiera

Errepublika Hegoafrikarrak 1994ra arte sistema arrazista batek gidaturiko munduko Estatu bakar bezala iraun zuen: apartheida. Gutxiengo zuriaren esku zegoen agintea eta aberastasuna; bitartean, gehiengo beltzak eta gainerako arrazek (indiarrek, mestizoek etab.) oinarrizko eskubiderik ez zeukaten.

1993an Frederik de Klerk presidentea akordio batera iritsi zen Nelson Mandelarekin, Afrikar Kongresu Nazionaleko (ANC) liderrarekin, arrazismo aurkako oposizioaren alderdi nagusiena zena. Honako puntu hauetan oinarritzen zen akordio hau:

  • Nazioaren demokratizazioa.
  • Arraza guztien eskubideen onarpena.
  • Lege-berdintasuna Errepublikako hiritar guztientzako.
  • Hauteskunde askeak eta arraza guztien artean.

Hegoafrikako normalizazio demokratikoaren prozesua, orduan, 1994ean hasi zen, hauteskunde orokorrak egin zirenean, CNA irabazle atera zelarik. Honela, Nelson Mandela Hegoafrikako lehenengo presidente beltza izan zen.

Israel: Ekialde Hurbileko bakerantz

Egungo gatazka luze eta gogorrenetariko bat Israelgo Estatu polemikoaren sorrerarekin agertzen da, 1948an (89. gaia ikusi). Baina, arabiar-israeldar gatazkak aldaketa nabarmen bat jasan zuen 1991. urteaz geroztik, Madrilgo Konferentzia ospatu ondoren, bertan zenbait puntu erabaki zirelarik:

  • Bake-tratatu bat sinatzea Israel eta Palestinako Askatasunerako Erakundearen (OLP) artean, 1993an burutu zena.
  • Zisjordaniako eta Gazako lurraldeei autonomia ematea. Hau 1994an gauzatu zen Gazan eta Jerikon Aginte Nazional Palestinarraren ezarpenarekin, etorkizunerako Estatu palestinar independente baten hastapen bilakatu zena.

Hala eta guztiz ere, hainbat zailtasunek bake-planaren ezarpena oztopatzen dute:

  • Talde bietako estremisten etengabeko ekintza terroristak.
  • 1993. urtean Intifada-ren (matxinadaren) berragerpena.
  • Isaac Rabin lehen ministro israeldarraren hilketa, 1995ean, judutar fanatiko baten aldetik.
  • Likuden (Israelgo alderdi kontserbadorea) hauteskunde-garaipenak, 2001. urtearen hasieran, Israel eta palestinarren arteko negoziazioen haustura eragin du eta israeldarren erantzun gogorra intifadaren aurka ere.

Hiritar palestinarren manifestazioa estatu independente baten alde Zisjordanian eta Gazan.

Bi Koreen arteko elkarrizketak

Koreako guda (84. gaia ikusi), gerra hotzaren lehenengo gatazka handia izan zen. Ia mende erdi bat geroago, eskualdeak bitan zatituta jarraitzen zuen (Ipar eta Hegoa), beren politika- eta ekonomia-sistema desberdinen ondorioz.

Halere, Ipar Korea arazo larriak jasaten ari zen eta egoera honek bertako agintariak Hego Koreako gobernuarekin negoziazioak hastera behartu zituen:

  • Gero eta ekonomi krisi handiagoa, militar gastuengatik.
  • Kanpoko laguntzaren galera, bloke sozialistaren gainbeheraren ondorioz.
  • Ipar Koreako errefuxiatu politikoen pilakako ihesa Hego Korearantz.

Halere, Estatu Batuetako administrazioak Ipar Korea "gaizkiaren ardatza" delakoan sartzeak diplomazia-lana geldiarazi zuen, bitartean Ipar Koreak Arma Nuklearrak Ez Ugaltzeko Hitzarmena 2003an bertan behera utzi zuen.

Ulster eskualdeari buruzko akordioa

Ipar Irlandako (Ulster) katolikoen eta protestanteen arteko biolentzia barne-ordenaren arazo nagusienetako bat bilakatu zen mendebaldeko Europan.

1993tik aurrera, bi alderdien arteko eta gobernu britainiarraren eta irlandarraren arteko negoziazioek gatazkaren konponbide baketsua erraztu zuten. Bake-prozesua premisa hauetan oinarritu zen:

  • Ulsterren autodeterminazioaren onarpena Gobernu ingelesaren aldetik.
  • Su-etenaren aldarrikapena IRAren aldetik (Irlandar Armada Errepublikarra), 1994an eta 1997an.
  • Tony Blair lehen ministro britainiarraren eta Gerry Adams Sinn Feineko liderraren (irlandar alderdi katolikoa, Ulster Irlandari anexionatzearen aldekoa) arteko bake-elkarrizketen hasiera.

Azken ondorioa Stormonteko akordioa sinatzea izan zen, 1998ko apirilean, hilabete geroago erreferendumean baietsi zena. Akordioan honako puntuak agertzen ziren:

  • Biltzar Autonomo bat sortzea Ipar Irlandarako 1999an.
  • Angloirlandar elkarlanerako erakunde bat ezartzea.

Data garrantzitsuak

  • 1990 Nelson Mandelaren askapena.
  • 1993 Israel eta OLPren arteko bake-hitzarmena. Gobernu hegoafrikarraren eta ANCren arteko akordioa. Ipar Koreak Arma Nuklearrak Ez Ugaltzeko Hitzarmena uzten du.
  • 1994 Palestinako Agintaritza Nazionalaren sorrera. Kim II.a Sung iparkorear lider komunista hiltzen da. Su-etenaren lehen iragarpena IRAren aldetik. Hauteskunde askeak Hegoafrikan. Nelson Mandela lehen ministro hautatzen dute.
  • 1995 Zisjordaniako Autonomia. Isaak Rabinen hilketa Israelen.
  • 1996 Kim Jong II.a estatuburu izendatzen dute Ipar Korean. Korea bien arteko gatazka areagotzen da.
  • 1997 Tony Blair lehen ministro britainiar hautatzen dute. Korea bien arteko elkarrizketen hasiera. IRAk behin betirako su-etena iragartzen du.
  • 1998 Ipar Irlandako indar politiko desberdinen arteko bake-akordioak Stormonten.
  • 2001 Ariel Sharon, Likudeko liderra, Israelgo lehen ministro hautatzen dute.
  • 2003 Ariel Sharon hautatzen dute berriro Israelen.
  • Orria posta elektronikoz bidali

    < * Bete beharreko alorrak

    Eskerrik Asko.
    artikuluan arrakastaz bidalita da.

    cerrar ventana
    Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

    * Bete beharreko alorrak
    cerrar ventana

     

    ¿Qué son los iconos de "Compartir"?

     

    Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

    ¿Para qué sirve cada uno?

    • facebook

      Facebook

      Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

       
    • eskup

      Eskup

      Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

       
    • delicious

      Twitter

      Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

       
    • tuenti

      Tuenti

      Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

       
    • technorati

      Google Buzz

      Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

       
    • meneame

      Meneame

      Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

       
     

     

    cerrar ventana

    Derechos de reproducción de la obra

     

    Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

    Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
    Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

    Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

    Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

    Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

    Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

    Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

      Pribatutasuna

    Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

    Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

    cerrar ventana