Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsalaren jadanekotasuna

Egungo problemarik larrienetariko bat giza eskubideen etengabeko bortxaketa da, nazio askotan gertatzen dena, besteak beste Txinan, Afganistanen edo Indonesian. Torturak, bortxaketak, esklabutzak eta gizartearen beste hainbat orban oraindik indarrean daude planeta honetako leku askotan.

Halere, fenomeno hau ez da gertatzen hirugarren munduko diktaduretan soilik. Nazio demokratikoetan, esate baterako Estatu Batuetan, heriotza-zigorraren aplikazioa edo arrazakeriaren eta poliziaren ankerkerien kasuak salatzen dira. Nazio aurreratuenetan ere atxilotuei eragindako tratu txarrak edo legearen bidegabekeriak gertatzen dira noizbehinka.

Gizateriaren kontrako krimenen egileen jazarpenerako eta giza-eskubideen babeserako ekimenetako bat, Hagako Nazioarteko Auzitegi Penalaren eraketa izan zen. 2002ko uztailan 60 herrialdek berretsi zuten; hala ere, Estatu Batuak, Israel, Errusia edo Txina bezalako Estatu handi batzuk ez zuten parte hartu.

Gutxiengoekiko begirunea

1990 hamarraldiko nazioarteko zenbait gertakarik, besteak beste Sobietar Batasunaren eta Jugoslaviaren zatiketek edota Afrika erdialdeko etnien arteko gerrek, agerian utzi dute gutxiengo kultural, arrazazkoa eta erlijiosoen arazoa.

Desberdintasunekiko begirunea ezinbestekoa da gizarte baketsu eta garatu baten eraikuntzarako. Gaurko munduan bere horretan diraute benetan kezkatzekoak diren gizatalde txikien bazterketa, menperatze edo jazarpenen kasuek:

• Kurdu herria, Iran, Irak Turkia eta Sirian barrena sakabanaturik bizi dena.
• Palestina, 2005ean independentzia lor dezakeena, baldin Osloko akordioak betetzen badira (100. gaia ikusi)
• Mendebaldeko Sahara, 1976tik Marokoren menpe dagoena eta bere azken etorkizuna ONUren babespean egin beharko litzatekeen Erreferendum baten arabera izango lukeena, bi parteen akordiorik ezagatik hainbat aldiz atzeratu dena.
• Tamil herria, Sri Lankan, bere independentzia aldarrikatzen duena.
• Amerikako indigenak, bereziki maiak, Mexikon eta Ertamerikan.

Irakiar errefuxiatuen exodoa.

Eskualdeen arteko desoreka handiak

Egungo munduaren beste arazo larri bat nazio garatuen eta azpigaratuen artean dagoen aberastasun-diferentzia handia da. Sarritan, desoreka horiek nazio aberats baten barruan gertatzen dira, Italian kasu, Iparraldean errenta-maila handiko eskualde industrial bat daukana eta Hegoan nekazal eskualde pobretu bat.

Mota honetako diferentziak larriagotu egingo dira etorkizunean, ekonomi politika neoliberalen aplikazioarekin eta merkataritzari eta industriari mugetako trabak pixkanaka ezabatzean. Ondorioetariko batzuk hauexek izango dira:

• Hirugarren munduaren pobretze gero eta handiagoa.
• Barneko gatazken larriagotzea herrialde pobreetan.
• Etorkin pobreen emigrazio masiboa nazio aberatsetara.

Ingurumenaren defentsa

Azkenik nabarmentzekoa da arazo larri bat, munduaren egonkortasuna edo ekonomiaren garapena ez ezik, gizadiaren biziraupena bera espezie bezala mehatxatzen duena.

Industri jarduerak, ibilgailuen trafikoak eta, oro har, giza jarduera guztiak, biosferaren gainean ondorio guztiz negatiboak eragiten dituzten elementu poluitzaileak sorrarazten dituzte:

• Berotze globala, zenbait gas poluitzailek eragindako negutegi efektuaren ondorioz.
• Lurra eguzki izpietatik babesten duen ozono-geruzaren deuseztapena.
• Klima-aldaketa.
• Airearen eta uren poluzioa.
• Lurzoruaren higadura eta nekazal lurren emankortasunaren galera.
• Animalia- eta landare-espezieen desagerpena.

XX. mendetik hona erritmo bizian bizkortu den prozesu hori gelditu ezean, gero eta latzagoak izango dira bizi-baldintzak Lurrean eta, azken muturreraino iritsi ezkero, bizi ezina bihurtuko litzateke gure planeta hau.

Horri guztiari gehitu behar zaio, nazio batzuek, mundu-mailan poluitzaile handiena den Estatu Batuek adibidez, ez dituztela sinatu Kiotoko protokoloa eta ingurumenari buruzko beste akordio batzuk. Horrek biziki galarazten du ingurumenari buruzko problema larriari ikuspegi orokor batetik aurre egin ahal izatea.

Aznalcollarreko meatzetako urtegiaren hormaren haustura, 1998an.

2002an, "Prestige" petroliontzia, fuelez kargatua, Galiziako itsasertzen aurrean hondoratu zen eta egundoko poluitze-hondamendia eragin zuen. Irudian, kaltetutako hondartza baten garbiketa-lana.

Data garrantzitsuak

• 1948 Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsala.
• 1968 Maiatz frantsesa, mugimendu ekologista nagusien eta giza eskubideen defentsaren sorburua.
• 1973 Petrolioaren krisia. Energia alternatiboen bilaketa.
• 1980-1989 Alderdi berdeen gorakada, batik bat Alemanian eta eskandinaviar herrietan.
• 1990-1999 Ingurumenari buruzko konferentziak. Zulo baten aurkikuntza ozono-geruzan. Nazioarteko zenbait gatazkaren konponbideen zantzuak (Hegoafrika, Palestina, etab).
• 1997 Kiotoko Protokoloa sinatzen da.
• 2002 Hagako Nazioarteko Auzitegi Penalaren eraketa 60 estatuk berresten dute.