Estatistika kontzeptuak

Eredu estatistikoen erabileran, hiru oinarrizko kontzeptu erabiltzen dira:

• Populazioa, azterketa estatistikorako interesgarritzat jotzen den halako berezitasuna egiaztatzen duten elementu guztien taldea bezala definiturikoa.
• Gizabanakoa, populazio bateko elementuetako bakoitza. Gizabanakoen kopuruak populazioaren tamaina definitzen du.
• Lagina edo azpi populazioa, kontsideratutako populazioaren edozein azpi talde adierazgarri bezala ulertuta.

Bere aldetik, populazioko gizabanakoek hainbat nolakotasun edo propietate dituzte, zeinek generikoki, karaktereak bezala ezagutzen dira. Propietate hauetan bi mota daude:

• Kantitatezkoak, zenbakien bitartez adierazi daitezkeenak. Adibidez, adina, seme-alaben kopurua, pisua ala altuera.
• Nolakotasunezkoak, zein hitzen bitartez soilik azal baitaitezke; adibidez, ilearen kolorea, nazionalitatea, sexua, egoera zibila, eta abar.

Aldagai estatistiko motak

Karaktere estatistikoa egituratzen duen balore taldea, aldagai estatistikoa deitzen da. Hitz zehatzetan, aldagai estatistikoa izendatzen da gizabanakoaren kantitatezko karaktere oro, nolakotasunezko karaktereak atributuak izendatzen diren bitartean.

Aldagai estatistikoak bi talde handitan sailkatzen dira:

• Aldagai diskretuak, zeinek balore puntualak soilik hartzen baitituzte. Adibidez, emakume baten seme-alaben kopurua beti balore osoa da: 0, 1, 2, 3, ...
• Etengabeko aldagaiak, "R" zenbaki errealetako edo bere bitarteko talde barnean edozein balore har dezakete. Etengabeko aldagaien adibide dira jaio berrien neurri antropomorfokoak, kolektibo zehatz bateko hiritarren altuera, tenperaturen neurketa, eta abar.

Aldagai baten ibilbidea deitzen zaio, bere baloreen artean existitzen den gehieneko diferentziari.

Karaktere estatistikoen sailkapena.

Maiztasunak

Populazio baten elementuetan karaktere bat behatzen badugu, haietariko kopuru zehatz batean era berdinean agertzen dela ikusiko da. Kontzeptu hau, maiztasuna izendatzen da, horregatik:

• Erabateko maiztasuna deitzen zaio, datu-taldearen barnean aldagai baten balore bakoitza agertzen den kopuru zenbakiari. "i" karakterearen erabateko maiztasuna "f" bezala adierazten da.
• Maiztasun erlatiboa deitzen zaio eta h_i bezala espresatzen da, karakterearen erabateko maiztasun eta "n" oharren guztiaren zenbakiaren arteko kozienteari. Hau da:

  h_i = f_i/n

  Aldagaiaren baloreak geroz eta handiagoa edo geroz eta txikiagoa den zentzuan ordenatzen badira, eta balore zehatz batera arte gehitzen joaten badira, akumulatutako maiztasunaz hitz egiten dugu, zein erabatekoa ala erlatiboa izan baitaiteke, kontsideratzen den maiztasun kontzeptuaren arabera.

Taulen aurkezpena

Lehendabiziko datu estatistikoen aurkezpen era bat, taulen erabileran oinarritzen da. Arruntenak, maiztasunezko banaketa taulak dira, non zutabeak adierazten dira.

• Aldagaiaren balorea.
• Erabateko maiztasuna, maiztasun erlatiboa eta, batzuetan, pilatutako maiztasuna.

Taula estatistikoetan, hainbat propietate interesgarri betetzen dira, zeinek bere zehaztasunaren kontroleko mekanismotzat balio dute.

• Erabateko maiztasun guztien batura, lagineko populazioaren tamainaren berdina da.
• Maiztasun erlatiboen batura, beti 1 da.
• Pilatutako azken erabateko maiztasuna, oharren guztiaren kopuruarekin bat dator.
• Pilatutako azken maiztasun erlatiboa, unitatea da.