Ehunekoa

Familia batek etxe bat erosteko bere aurrezkien %45 inbertitzen duela esaten dugunean, aurreztutako 100 euroetatik 45 gastatzen duela esaten ari gara.

Ehunekoa izendatzailetzat 100 duen frakzioa izango litzateke. Kasu honetan, %45, -en zatiki hamartarra da.

Ehunekoa zatiki hamartarra denez gero, zenbaki hamartarretan ere adieraz daiteke. Horrela,

%45 = = 0,45 (45 zati 100 egin dugu).

Edozein ehuneko zatiki edo zenbaki hamartarretan adieraz daiteke eta, era berean, edozein zatiki edo zenbaki hamartar ehunekoetan adieraz daiteke.

Ehunekoaren kalkulua

Portzenjea edo ehunekoa bilatzeko bi forma daude:

1. Kopuru baten ehunekoa kalkulatzeko, kopurua ehunekoak adierazten duen zenbakiarekin biderkatu eta emaitza zati 100 egingo dugu.

   Adibidea:

   240 ikasle duen eskola batean %20k kirola egiten du. Zenbat ikaslek egiten dute kirola? Erantzuna jakiteko 240 bider 20 egin eta emaitza zati 100 dugu:

   

   Beraz, 240 ikasletik %20a = 48 ikasle.

2. Kopuru baten ehunekoa kalkulatzeko, kopurua ehunekoaren adierazpen hamartarrez biderkatuko dugu.

   Adibidea:

   Begira berdintza honi:

   

   240ren %20 kalkulatzeko, 240 bider 0,2 besterik ez dugu egin behar.

   240 · 0,2 = 48

Aldakuntzak: gehikuntzak eta beherapenak

Gehikuntzak

Kopuru handiagoa lortzeko asmoz kopuru bati ehuneko bat eransten diogunean gehikuntza bat egiten ari gara.

Adibidea:

Kamiseta baten prezioa (BEZaren %16 gehitu gabe) 12,00 eurokoa bada, bere prezioa BEZa gehituta ezagutzeko hurrengoa egin behar da:

1. Kamisetaren prezioak izango duen gehikuntza kalkulatu. Horretarako, kopuruaren ehunekoa aurkituko dugu (12,00ren %16): 12·0,16 = 1,92 (%16 ehunekoaren adierazpen hamartarra 0,16 da).
2. Kopurua (12,00) eta bere gehikuntza (1,92) batu behin-behineko prezioa jakiteko: 12,00 + 1,92 = 13,92 ¬

Kamisetaren prezioak BEZagatik gehikuntza bat jasaten du eta orduan, guztira 13,92 euro izatea beharrezkoa da hori erosteko.

Beherapenak

Kopuru txikiagoa lortzeko helburuz, kopuru bati bere ehuneko bat kentzen diogunean beherapena egiten ari gara.

Adibidea:

Lehen 42 euro balio zuen liburu baten prezioa kalkulatuko dugu, baina orain %5eko beherapena egin diogula:

1. Liburuaren prezioak izango duen beherapena kalkulatzeko: Horretarako, kopuruaren ehunekoa aurkituko dugu (42,00ren %5): 42,00 · 0,05 = 2,10 (%5 portzentajearen adierazpen hamartarra 0,05 da).
2. Kopuruari (42,00) bere deskontua kenduko diogu (2,10) behin-behineko prezioa jakiteko: 42,00 - 2,10 = 39,90 ¬ Liburuaren prezioak beherapena du eta orduan, 39,90 euro izatea beharrezkoa izango da hori erosteko.

1eko hainbeste eta 1000ko hainbeste

Ehunekoa 100etik hainbat zatiren proportzioa denez gero, bateko hainbeste eta milako hainbeste 1etik eta 1000tik hainbat zatiren portzentajea izango da, hurrenez hurren. Ehunekoa, batekoa edo milakoa soilik portzentaia adierazteko forma desberdinak dira.

Gauza bera esaten ari gara pastel bat 100 zatitan banatu eta 25 hartzen direla edo 0,25 hartzen dela esaten dugunean, edota 1000 zatitan banatu eta 250 hartzen direla esaten badugu. Beraz, 0,25, %25 edo milako 250 adierazpen baliokideak dira eta gauza bera esanahi dute.

Egia esan, zenbakitzailea eta izendatzailea 10ekin edo 100ekin biderkatu edo zatitu besterik ez dugu egin, kasu bakoitzaren arabera.

Ehunekoen erabilerak

Ehunekoak hurrengoetarako erabiltzen dira:

• Zati bat bere osoarekin erlazionatzeko: Adibidea: "Unibertsitatean sartzeko hautagaien %58 emakumeak dira".
• Bi kopururen arteko proportzioa zehazteko: Adibidea: "Bizkotxoa egiteko legamia eta irinaren ehunekoa %3koa da".
• Biztanleriaren deskribapena egiteko, bere magnitude baten pisu erlatiboa aipatuz. Adibidea: "Euskadin Goi-mailako ikasketak dituen biztanleriak, %16koa da." Euskadin, EUSTATek, Euskal Estatistika Erakundea, Euskal biztanleriari buruzko hainbat ikerketa estatistiko egiten ditu, eta estatistikaren gehiena ehunekoetan adierazten da.
• Kopuru baten aldakuntza erlatiboa adierazteko: Adibidea: "Urtegietan bildutako ur-maila %8 igo da aurten".

Banku-interesa

Finantza-entitateek (Bankuek, aurrezki kutxek, eta abarrek) interesa eman ohi diete beren bezeroei beren dirua bertan gordetzeagatik. Interesa, gordetako kopuruarekiko eta deposituaren iraupenarekiko proportzionala da eta ehunekotan neurtzen da.

Bankuari mailegua eskatzean ere interesa ordaintzen dugu.

Adibidea:

Aurrezki-kutxak urteko %4 eskaintzen dio Martari gordeta dituen 6.000 euroengatik. Zenbateko interesa lortuko du Martak bere diruagatik urtea amaitzean?

Urteko %4ko interesak esan nahi du 100 eurotik urtero 4 euro lortzen dituela.

Beraz,

Eta Martak bere dirua 4 urtez gordeko balu aurrezki kutxan?

Lau urteren buruan kopuru hori lau aldiz handituko litzateke:

Banku-interesaren kalkulua

Definizioak honakoak dira:

• I banku-interesa da.
• c kapitala da.
• r korritua da.
• t denbora da.