XIX. mendeko literatura. Sarrera

Gaingiroki mendea bi zatitan bana dezakegu: lehenengoan iraultza liberalak gertatzen dira, hau da, botere politikorako burgesiaren igoera: bigarrenean, iraultza liberal gehienak garaile atera dira eta ekonomia kapitalista betiko ezartzen da. Gatazka politiko sozial hori literaturan islatzen da. Erromantizismoa, bere pentsamolde sutsuarekin, iraultza aldiari dagokio, eta errealitatea eta ideala alderatzen ditu. Errealismoa, gogoz lasaiagoa eta pragmatikoa, gizartea den bezalakoxea adierazten saiatzen da, idealizatu gabe, eta bigarren aldiari dagokio.

Liberalismoaren garaipena

Aro erromantikoa, 1815ean Napoleon garaitu zuten monarkia absolutuen berrezartzearekin batera hasi zen. Hauek, balizko iraultza liberalei aurre egiteko elkarri laguntzea hitzartu zuten.

Kultura erromantikoa, liberalismoari loturik, bere garaiko mugimendu politikoekin uztartu zen; aitzitik, idealismoa goraipatzeak eta pentsamolde kapitalista gaitzesteak sasoiko eraldatze handietatik urrundu zuten.

Erromantizismoa

Erromantizismoak Sturm und Drang (Ekaitza eta Bultzada) aurre-erromantizismoaren mugimenduan izan zuen jatorria. Alemanian garatu zen 1750 eta 1770 artean. Goethe eta Schiller nabarmentzen dira, estetika neoklasikoa gaindituz (62. gaia ikusi).

Ezaugarriak

  • Indibidualismoa: artea eta literatura niaren, sentimenduen adierazpen bihurtzen dira.
  • Irrazionalismoa: arrazionalismo ilustratuaren aldean, Erromantizismoak arrazoirik gabeko guztia onesten du, hala nola, emozioak, ametsak, fantasiak...
  • Askatasunaren alde egitea: politikan, moralean eta artean.
  • Idealismoa: erromantikoek arlo guztietan ideal erdietsi ezinak bilatuko dituzte, bereziki, maitasuna, zeinek nahitaez errealitatearekin eta desengainurekin talka egitera eramango baititu.
  • Nazionalismoa: neoklasizismoaren espiritu unibertsalistaren aldean, erromantikoek beren herriko ezaugarri bereizgarriak balioetsi eta beren historia, ohiturak eta kultura berreskuratzen dituzte.
  • Exotismoa: Gizarte modernoa gaitzirizteak eramaten du erromantikoa ihesi joatera, beren lanak urruneko aroetan (Erdi Aroa) edo Europako zibilizazioak artean ez menderaturiko bazterretan (Ekialdea, Amerika) girotzera.
  • Espiritu menderakaitz eta gaztea, neoklasizismoaren heldutasun arrazionalista eta moderatuaren aldean.

Gizartea eta kultura aldi errealistan

  • Errealismoaren aroa 1848ko iraultza-mugimenduaren ondorioz hasten da. Bertan, berrikuntza bere izaera demokratikoa izan zen, izan ere, langileek parte hartzen zuten. Hori zela-eta, burgesiak iraultza bertan behera utziko du, egonkortasun eta moderazioaren bila baitoa.
  • XIX. mendeko bigarren zatian gizarte-eraldatze handiak gertatzen dira: industriaren hazkuntza hiri handietako bizilagunak metatzeari loturik doa, eta aldi berean herrialderik garatuenak (Ingalaterra, Frantzia) mundu zabaletik hedatu eta inperio kolonial handiak sortzen dituzte.

Sorollaren La Reliquia, 1983.

Errealismoa

Errealismoaren ezaugarrien artetik (67. gaia ikusi) honako hauek gailentzen ziren:

  • Metodo zientifikoaren imitazioa: idazleak bere lanek gizarte-errealitatea era zehatz eta objektiboan islatzea bilatzen du. Horrela, eleberria bizitzaren ispilu bihurtzen da.
  • Narratzaile orojakilearen presentzia: autoreak zer gertatuko den aurreratuko duen norbaiten rola hartzen du, iritzia ematen du, bere pertsonaiei irizten die, irakurlearekin hitz egiten du, eta abar.
  • Sinesgarritasuna: argudioak eguneroko errealitatean oinarritzen dira, pertsonaia komunekin. Gainera, autorearen eta irakurlearen garaiko testuinguruan kokatzen dira.
  • Xalotasuna: tankera xaloa, xehea, konplikazio formalik gabea da. Zientzialariaren antzera, idazleak batez ere argitasuna eta zehaztasuna bilatzen ditu.
  • Eleberriaren aldekoak: errealismoa batik bat eleberriaren bitartez mintzatzen da, generorik egokiena gizarte-errealitatea deskribatzeko.

Naturalismoa

1871tik aurrera Frantzian garatutako eleberri-joera batetik zetorren. Emile Zolak (1840-1902) sortu zuen, izan ere, eleberrigileak zientzialari gisa joka zezan nahi zuen.

Eleberri-egileak bere pertsonaiak aztertu eta zientzia-zehaztasunez deskribatu behar zituen. Pertsonaien jokabidea bizi ziren gizarte-giro eta herentzia biologikoaren eraginaren ondorioak ziren. Horretan zetzan joera hori.

Helburu horiek lortzekotan, idazle naturalistak metodo zientifikoa imitatzen du: giro eta pertsonaien behaketa eta dokumentazioa, datuak egiaztatzea...

Idazle naturalistak oso deskripzio xeheak erabiltzen ditu eta psikologia eta medikuntza oinarritzat hartuta azaltzen du pertsonaien jokabidea. Gainera, giza bizitzaren alderdi likits eta narrasak deskribatuz ausartago agertzen da.

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana