Informazio gehiago
XVIII. mendea Alemanian eta Italian
Ilustrazioa eta neoklasizismoa Alemanian
Gaur egun Alemania izenez ezaguna dugun eremuan estatu alemaniar ugari zegoen eta bakoitzak bere Gorte txikia zuen, Versaillesekoaren imitazio gisakoa. Han balio gutxi izan zuen lirika rococoa sortu zen. Estetika klasizista zuen nagusi, didaktikoa zena eta arauak errespetatzen zituena. J. Gottscheden (1700-1766) teoriei esker zabaldu zen.
Garrantzi handiagoa izan zuen paisaiaren aurkikuntza goiztiarrak, erromantikoentzat oso garrantzitsua izango baitzen. A. von Hallerrek (1708-1777) 1729an Los Alpes izena zuen olerki deskribatzailea idatzi zuen eta F. Klopstockek (1724-1803) naturaren fenomenoetan islatu zituen bere sentimenduak.
Narratibari dagokionez, Antzinatearenganako zuten interesa Historia de Agatón lanean ikus zitekeen; girotze greziarra duen eleberria da eta C. Wielandek (1733-1813) idatzi zuen. J. Schnabelek (1698-1752) idatzi zuen La isla Felsenburg lanean, naufrago batzuek osatzen zuten komunitate utopikoa agertzen zen, eta Robinsonen eragina nabaria zen.
Garai hartako idazle bikain bakarra Gotthold Lessing (1729-1781) izan zen, eta estetikari buruz idatzi zituen tratatuengatik arrakasta lortu zuen. Tratatu horietan honako hau bereizi behar da: Laocoonte. Dramaturgo gisa ere lan handia egin zuen. Amaiera alaia zuten "drama burgesak" idatzi zituen: Minna von Barnhelm. Emilia Galottik bezala, tragediak ere idatzi zituen, Italiako giroa nagusi zutenak, eta drama sinboliko-erlijiozko bat: Natán el sabio.Sturm und Drang. Schiller
1770 inguruan estilo berri bat hasi zen zabaltzen: Sturm und Drang. Sentikortasun aurre erromantikoa zuen, eta sentimenduak eta fantasia askea defendatzen zituen arrazoia eta arau klasikoen kalterako. Teoriko nagusia J. G. Herder (1744-1803) izan zen, hizkuntza eta espiritu nazionala identifikatzerakoan, poesia herritarra eta folklorea aztertu baitzituen.
Friedrich von Schiller (1759-1805) izan zen mende hartako idazlerik bikainena. Hezigaitza zen eta askatasunagatik zuen obsesioak Sturm and Drangaren espiriturantz bultzarazi zuen. Olerkaria (El canto de la campana), estetikan aditua, eta batik bat dramaturgoa izan zen.
Bere lehenengo lan dramatikoetan, oso gazterik idatzi zituenetan, protagonistak gazte hezigaitzak eta grinatsuak ziren:- Los bandidos (1782). Prosan idatzita dagoen drama burgesa. Gezurrezko salaketa batek delitu bat egitera bideratzen duen gazte bat da protagonista.
- Don Carlos (1783-1787). Neurtitzetan idatzita dagoen tragedia historikoa. Felipe II.aren semeak politikagatik eta amodio kontuengatik duen hezigaiztasuna kontatzen du.
Denboraren poderioz, eta bere lagun eta lehiakidea zenak, Goethek, hala eraginda, gai erromantikoekin (hezigaiztasuna, askatasuna, besteak beste) lotura handiagoa zuen estiloa hartu zuen, forma klasikoagoaz. Heldutasunezko bertsoetan idatzita dauden lanetan ageri da aldaketa hori: Wallenstein trilogian, María Estuardo lanean, eta batez ere, Guillermo Tellen (1804), askatzaile suitzarrari buruzko liburuan.
Literatura neoklasiko italiarra
- Pentsalari ilustratu italiarrik garrantzitsuenak G. B. Vico (1668-1744) eta C. Beccaria (1738- 1794) izan ziren. Lehenengoak egin zituen historiari buruzko hausnarpenek erromantizismoari bidea ireki zioten; Beccariak, berriz, De los delitos y las penas (1764) lana idatzi zuen. Lan horretan Ilustrazioko eredu humanitarioak eta arrazionalak Zuzenbideari egokitzen zizkion, tortura eta heriotza zigorra gaitzetsiz.
- Lirikan arkadiar korrontea nagusitu zen. Joko moduan adierazten zen olerkia da, artzainen munduko edo mitologia gaiak lantzen zituena. Formari dagokionez, antibarrokoa zen. Pietro Metastasiok (1698-1782) idatzi zituen operarako libretoak izan ziren adierazpiderik onenak.
Oso bestelakoa zen El día olerki luze eta narratiboa, non aristokraten azaleko bizitzari burla egiten zen. Garai hartako olerkaririk onena da idazlea: Giuseppe Parini (1729-1799).
- Mende hartako dramaturgorik onena Carlo Goldoni (1707-1793) izan zen. Bere komediak amodio kontu arinak ziren, eta egitura klasikoa zuten. Veneziako kaleetako girotze errealistak eta lagunarteko hizkuntzak oso modernoak egiten zituen bere lanak. Magia eta exotismoari buruz Carlo Gozzik (1720-1806) idatzi zituen komediek ere sekulako arrakasta izan zuten.
Italian, aurre erromantizismoaren kutsu bakarra Vittorio Alfieriren (1749-1803) lanean aurki dezakegu. Bere tragedien forman baino, batez ere edukian (hezigaiztasuna, boterea eta askatasunaren arteko norgehiagoka) nabari daiteke ezaugarri hori. Nahiko enfatikoak eta oso klasikoak ziren formari dagokionez bere lanak: Filippo (1775), Saúl (1782) eta Mirra (1784). Alfierik bere aristokrazi bizitza egonezina eta bidaiaria kontatu zuen prosan idatzi zuen autobiografian: Vida.
Goldoniren lanetariko batean ikus daiteke Comedia del arte (55. gaia ikusi) teatro herritar italiarraren tradizio zaharra. Irudian ikus daiteke bere pertsonaia esanguratsuenetariko bat, Giangurgolo. LIBURUTEGI NAZIONALA, MADRIL.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
-
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
-
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
-
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
-
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
-
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
-
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.
- XVIII eta XIX mendeetako literatura Europan
- XVIII. mendeko literatura Frantzian
- XVIII. mendeko literatura Ingalaterran
- XVIII. mendea Alemanian eta Italian
- Alemaniar Erromantizismoa
- Erromantizismo ingelesa eta frantsesa
- Italiako Erromantizismoa. XIX. mendeko literatura Hispanoamerikan
- XIX. mendeko Iparramerikako literatura
- Frantziako eleberri errealista
- Eleberri errealista Ingalaterran eta beste hainbat herrialdetan
- XIX mendeko Errusiar literatura
- XIX. Mende bukaerako Frantziar poesia