Europar ekonomia

XI. mendetik XII.era, Europako populazioa berrogeita bi miloi biztanle izatetik hirurogeita hamahiru miloi izatera pasatu zen. Hazkunde demografiko hau hazkunde ekonomikoari estuki lotuta zegoen, zenbait faktore zirela eta:

• Luberritze prozesua (padurak, inguru zingiratsuak) eta landutako azaleraren handitzea (Ekialdearen kolonizazio alemaniarra eta Iberiar penintsulan izandako kristauen birpopulaketak).
• Nekazal etekinen hobekuntza, berrikuntza teknikoei esker:
  • Normandiar jatorriko golde belarridunaren sarrera, metalezko nabarra duena.
  • Hiru urteroko labore txandaketa, lurra onera ekartzeko baliagarriagoa baita.
  • Ureztatzeko tekniken hobekuntza eta labore berrien agerpena Mediterraneoko inguruan.
  • Aurretiko uztarriaren eta koilarearen erabilpena lor-abereetan, zaldien apoetarako ferrarekin batera.
• Komunikazioen hobekuntza: nabigatzeko teknika eta tresneria berriak, edukiera handiagoko ontziak (koka), bide eta zubi berriak.
• Ordaintzeko modu berrien zabalkundea, adibidez, kanbio-letra eta banku-tekniken garapena.

Hiriak eta merkataritza

Hiriak Europa osoan zehar suspertu baziren, oparotasun ekonomikoari esker izan zen eta batez ere, nekazaritzaren esparruan, horrek gero eta ugariagoa zen hiri-populazio bat hornitzea posible egin zuen eta.

Hiriak honakoak ziren:

• Manufakturak ekoizteko zentroak: lanbide ezberdinetako artisauak gremio eta kofradietan biltzen ziren, eta hiru kategoria profesionaletan sailkatuta zeuden: ikastunak, ofizialak eta maisuak.
• Merkataritza trukaketarako zentroak: baserritarrek hirian beren produktuak saldu eta artisau-produktuak erosten zituzten. Halaber, hiri askok ibilbide luzeko merkataritza garatu zuten.

Erdi Aroko hirietako gizarte-mota ohikoena burgesa zen, burgu izeneko merkataritza- eta artisau-auzoko biztanlea. Beren aberastasun eta boterearen arabera, burgesak mota ezberdinetakoak izan zitezkeen:

• Lanbide nagusietako merkatari eta maisuak, hiriko gobernua kontrolatzen zutenak.
• Artisau eta merkatari xumeagoak, populazioaren gehiengoa osatzen zutenak.
• Pobreak eta marjinatuak.

Hiri batzuk gutxiengo etnikoak zituzten, esate baterako, mairu eta juduak, berezko auzoetan sartuta bizi zirenak (mairu-auzo eta judutegietan).

Berriztapen kulturala

Hiriek, jarduera ekonomikoaren guneak izateaz gain, ikasketa- eta garapen intelektualeko zentro nagusiak barne hartzen zituzten:

• Eskeko ordena berrien komentuak, domingotar eta frantziskotarrenak batez ere.
• Unibertsitateak, garai honetan monako- eta apezpiku-eskoletatik sortzen direnak. Horietan laster garatu zen arrazoizko espekulazioa eta Elizaren doktrina-agintaritzarekiko autonomia lortzeko interesa.

Unibertsitateak fakultatetan antolatuta zeuden (Arte Liberalak, Medikuntza, Zuzenbidea, Teologia) eta lau maila eskaintzen zituzten: batxiler, lizentziatu, maisu eta doktore.

Unibertsitateko irakaskuntzan erabiltzen zen sistema metodo eskolastikoa zen. Honela sailkatuta zegoen:

• Lectio, testu baten irakurketa, Bibliarena edo idazle klasiko batena, batez ere Aristotelesena.
• Questio, irakurketatik ateratzen zen problema.
• Disputatio, proposatutako problemari buruzko eztabaida.
• Conclusio, maisuak hartutakoa.

Elizak idazketa-ezagutzaren jabe bakarra izaten utzi zuen, eta gero eta gehiago ziren irakurtzen eta idazten zekiten laikoak. Dokumentu ofizialak idazterakoan, herri-hizkuntzak erabiltzen hasi ziren latinaren ordez, literatur sormenerako baliabide berria bihurtu zirelarik.

Data garrantzitsuak

• 1088 Lehen unibertsitatea sortzen da Bolognan.
• 1132 Arkitektura gotikoaren lehen adibidea izango den Saint-Deniseko abade-eliza eraikitzen hasten da.
• 1170 Pariseko Unibertsitatearen sorrera.
• 1190 Maimonidesek Guía de perplejos idazten du, Santo Tomas Aquinokoarengan eragina izango duena.
• 1209 Elizak sakramentuak eta eliza-hierarkia onartzen ez zituzten albitar heretikoei aurre egiten die.
• 1210 Eskeko monje eta predikariek osatutako frantziskotar ordenaren sorrera.
• 1215 Inozentzio III. Aita Santuak Latrango IV. Kontzilioa biltzen du, Erdi Aroan Aita Santuaren agintearen goren aldia markatzen duena.
• 1221 Burgoseko katedralaren eraikuntza hasten da, 1260ra arte iraungo duena.
• 1231 Gregorio IX. Aita Santuak Inkisizioa sortzen du, heresia, sineskeria, sorgintza eta fedea-uztea zapaltzeko.
• 1243 Salamancako Unibertsitatearen sorrera.
• 1250 Leongo katedralaren eraikuntza hasten da.
• 1349 Gertaeren ezagutza enpirikoa postulatu zuen Ockhamgo Gilermo filosofoa hiltzen da.
• 1273 Santo Tomas Aquinokoak Summa Theologica amaitzen du.
• 1358 Liga Hanseatikoa eratzen da.