Europa gudan

Utrecht-eko itunaren bitartez ezarritako oreka-sistema politiko europarra laster desegin zen, zenbait norgehiagoka belikoak piztu zirenean. Gerra hauek lehia bikoitz baten emaitzak ziren: Austria eta Prusiaren artekoa alemaniar inguraldean, eta Frantzia eta Britainia Handiaren artekoa beren Amerika eta Asiako kolonietan.

Austria eta Poloniako Ondorengotza-Gerrak

  • Poloniako Ondorengotza-Gerra (1733-1738) izan zen Utrecht-eko itunaz (1713) geroztik izaera orokorra izan zuen lehen gerra. Honetan Augusto III.a (1733-1763), Poloniako Augusto II.aren semea, eta Estanislao I. Leszczynski (1704-1714, 1733-1736), Frantziako Luis XV.aren aitaginarreba eta poloniar Dietak 1733an aukeratua, izan ziren elkarren kontra borrokatu zirenak.

    Austriak, Errusiak eta Prusiak Augusto III.aren alde egin zuten, eta Frantziak eta Espainiak Leszczynskiren asmoak defendatu zituzten. Vienako bakearen bitartez (1738), Estanislao I.ak tronuari uko egin zion.

  • Austriako Ondorengotza-Gerrak (1740-1748) Maria Teresa (1740-1780), Karlos VI. enperadorearen alaba, eta Silesia inbadituz gatazka piztu zuen Prusiako Federiko II.a (1740-1786) aurrez aurre ipini zituen.

    Frantziak eta Espainiak Prusiarekin bat egin zuten, eta Britainia Handiak eta Savoiak Austria lagundu zuten. Akisgraneko bakeak (1748) gerraren amaiera suposatu zuen.

Zazpi urtetako gerra

Akisgraneko bakeak tregoa bat bakarrik suposatu zuen Europa barneko lehietan. Austriako Maria Teresak ez zuen 1745ean hitzartutako Silesiaren galera onartu, eta ez zion uko egiten lurralde horren berreskurapenari. Bitartean, Frantziak beldur zion Prusiaren hedapenari eta Britainia Handiak bere nagusigo koloniala finkatzeko asmoa zuen.

Aliantzak alderantziz gelditu ziren. Austria eta Frantzia, mendeetan zehar liskarrak izan ondoren, Prusia eta Erresuma Batuaren kontran jarri ziren 1756an.

  • Prusiak, mehatxupean, britainiarren laguntza bilatu zuen.
  • Austriak Frantzia, Espainia, Errusia eta Suediaren laguntza lortu zuen.

Zazpi Urtetako Gerra (1756-1763) indar prusiarrek Saxonia inbaditu zutenean hasi zen. Gerra honen garapena aldakorra izan zen, eta bi alderdietako borrokalariek Europan nahiz itsasoz bestaldeko kolonietan egin zuten borroka.

Hubertsburgo eta Pariseko bakeek (1763) gerrari amaiera jarri zioten. Prusiak Silesia gaineko nagusitasuna mantendu zuen eta gerratik indartua atera zen Austriaren aurrean.

Anglo-frantses etsaitasunean, Ingalaterrak bere inperio koloniala handitu zuen Frantziaren kontura.

Poloniako banaketa

Augusto II.aren heriotzaren ondoren, Poloniak bere semea Augusto III.a eta Estanislao Leszczynskiren - Luis XV.aren aitaginarreba eta poloniar Dietak 1733an hautatua - arteko ondorengotza-gerra bat jasan zuen. Baina gerra honek ez zuen amaitu auzokoak ziren eta poloniar lurraldea menperatu nahi zuten potentzien arteko etsaitasunarekin. Estanislao II.ak (1764-1795) ezin izan zituen Austria, Prusia eta Errusiaren nahiak eragotzi, hauek barne-nahasketa bere mesedetan erabili zutelarik nazioa beren artean banatzeko itun batzuen bidez.

  • Lehen banaketa (1772), San Petersburgo-ko itunean hitzartutakoa. Federiko II.ak poloniar Prusia eskuratu zuen, bitartean Errusiak Errusia Zuria eta Austriak Galitziako lurraldea hartzen zuten.
  • Bigarren banaketa (1793), Grodnoko «Dieta Mutua»k onarturikoa. Prusiak Poznango lurraldea beretu zuen eta Errusiak Polesia eta Podoliako lurraldeak.
  • Hirugarren banaketa (1795). Tadeusz Kosciuszkoko matxinada abertzalearen suntsitzearen ondoren gertatu zen (1746-1817) eta erresumaren desegitea suposatu zuen, Errusia, Prusia eta Austriaren artean banaturik gelditu zelarik.

Europatik kanpoko borrokak

1754tik aurrera, Frantzia eta Erresuma Batuaren arteko borroka kolonialak gatazka ireki batean bilakatu ziren, Zazpi Urtetako gerrarekin luzatu zena.

  • Amerikan, ingelesek, Pariseko bakea (1763) zela medio, Kanada eta Mississippiren gaineko jabetza lortu zuten. Frantziak Dominika, San Vicente, Tobago eta Granada laga zituen. Espainiak, bere aldetik, Florida eta Mississippiren Ekialde eta Hego-ekialdeko lurraldeak eman zizkion Britainia Handiari, Louisiana jaso zuelarik Frantziarengandik.
  • Indian, Frantziako porrotak Plasseyn (1757), Ingalaterrari Kalkuta eta hegoaldeko beste kolonia batzuk ematea eta azpikontinentean botere britainiarra sendotzea suposatu zuen.
  • Afrikan, itsas nagusitasunak Frantziak Senegalen zituen kokagune guztiak kentzea ahalbidetu zion Britainia Handiari.

Data garrantzitsuak

  • 1733 Poloniako Ondorengotza-Gerra hasten da. Lehen Familia-ituna Espainia eta Frantziaren artean.
  • 1738 Vienako bakea: Poloniako Ondorengotza-Gerraren amaiera.
  • 1740 Karlos VI. enperadorea hiltzen da eta Maria Teresa bere alabak jarraitzen dio. Austriako Ondorengotza-Gerra hasten da.
  • 1741 Bavariako Karlos Albertok, Frantzia, Espainia eta Saxoniaren laguntzaz, bere burua enperadore izendatzen du Karlos VII. izenarekin.
  • 1743 Prusiako Federiko II.ak gerran parte hartzen du berriro. Bigarren Familia-ituna.
  • 1745 Dresdeko bakea: Austriak uko egiten dio Silesiari. Füssengo bakea: Bavariak Maria Teresa eta Lorrenako Frantzisko bere senarra Austriako enperadore bezala antzematen ditu.
  • 1748 Akisgraneko bakea: Frantziak austriar Herbehereak eta lurralde koloniar britainiarrak itzultzen ditu.
  • 1756 Zazpi Urtetako gerra hasten da.
  • 1761 Britainia Handiak Prusiari laguntza emateari uzten dio. Frantziak, Errusiak, eta Espainiak gerra uzten dute. Hirugarren Familia-ituna.
  • 1763 Hubertsburgoko bakea Prusia eta Austriaren artean. Pariseko bakea, Frantzia eta Britainia Handiaren artean.
  • 1772 Poloniako lehen banaketa.
  • 1793 Poloniako bigarren banaketa.
  • 1795 Poloniako hirugarren banaketa.

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana