Ryle-ren kategoria-akatsak

• Ryle-ren hitzetan eguneroko bizitzan erabiltzen ditugun hainbat adierazpen sistematikoki nahaspilatsuak gertatzen dira, beren irabazpidezko forma dela eta. Nahaste horiek paradoxa eta antinomia itxura dute, eta gramatika-analogiak proposizio deskriptibo eta metafisiko baten artean bereizten uzten ez digunean sortzen dira.
• Ryle-ri, kontzeptu bati ez dagozkion logika-itxurak ezartzean agertzen diren arazo filosikoak interesatzen zaizkio. «Hura maitasun bila etorri zen» eta «Hura hemendik ibili zen» ez dira kategoria berekoak, gramatikari begira berdintasuna agertzen duten arren.
• Arazo horiei irtenbidea aurkitzeko asmoz, Ryle-k kontzeptuen geografia ezarri zuen, analisiaren bitartez esanahi-mailak bereizten saiatuz.

Makina barruko mamua

• Kategoria-akatsen neurriko arazo eta nahasteen jatorri nagusienetariko bat kartesianismoa da. Adimena eta gorputzaren arteko dualismoan oinarrituz, kartesianismoak ekintza psikikoen interpretazio ez zuzena ematen digu. Jarrera zuzentzen duen gorputzak entitate ez-materiala duela sinestean, akatsa sortzen omen da. Ryle-k ikuspegi horri «makina barruko mamuaren dogma» izena eman zion.
• Horren aurrean, Ryle-ren ustez, adimenaren ekintzak edo ekintza psikikoak egoera zehatz baten aurrean aritzeko moduak besterik ez dira.
• Modu berean, norberaren ezagutza eta besteen ezagutza ezberdintzeko arrazoirik egoteari uko egiten dio. Ez dago adimenaren ekintzeetara heltzeko modu berezirik.

Oxford-eko Liburutegiaren grabatu ingelesa.

Hizkuntza Austin-en arabera

• Austin-ek hizkuntzaren erabileraren ugaritasuna aintzat hartu eta ugaritasun horren ikerketa sistematikoa egiten saiatzen da.
• Hizkuntzaren oinarrizko eta ohizko erabilera baieztapen eta ezeztapenak egitea dela uste dutenen aurka egiten du. Hitzak deskribatzeko soilik balio dutenaren susmoari gezur deskriptiboa esaten dio.
• Hizkuntza erreala aztertzerakoan bi adierazpen mota bereiz daitezke:
• Egiaztatze-adierazpenak ekintzaren bat adierazteko edo gauzen egoerak deskribatzeko erabiltzen dira eta egia ala gezurrezkoak izan ohi dira.
• Burutze-adierazpenak ekintza bat burutzeko erabiltzen dira: «benetan diotsut», «zin egiten dizut X egingo dudala», etab. Kasu horretan ekintza burutzea hiztunaren eta baldintza objektiboen eskuetan dago.
• Bereizketa honek ekarri zizkion arazoak kontuan izanik, Austin-ek mintzamen-ekintzen sailkapena egiten du:
• Lokuzio-ekintzak (zerbait esatean datzate).
• Lokuziorik gabeko ekintzak (zerbait egitean burutzen ditugu).
• Perlokuzio-ekintzak (lokuziorik gabeko ekintza bat egin izanagatik burutzen ditugunak).

Hornikuntza kontzeptuala Strawson-en arabera

• Hitzak eguneroko erabilera arruntean berriz erabiltzean arazo filosofikoak desagertzen direlaren susmoari uko egiten dio. Strawson-en ustez filosofoaren zeregina norberaren hizkuntzaren azpian diren oinarriak aurkitzea eta adieraztea da.
• Filosofoaren zeregina hizkuntzaren azpiegitura azaleratzea da; Strawson-ek hornikuntza kontzeptuala esaten dio zeregin horri.
• Hornikuntza kontzeptuala mundua ulergarria egiten dituzten kontzeptuetan datza, eta horiei esker munduarekiko esperientzia izaten dugu.

Metafisika deskriptiboa

• Metafisikaren helburua munduarekiko gure harremanetan erabiltzen dugun hornikuntza kontzeptuala da.
• Metafisikaren edukia, munduari buruz pentsatzen eta hitz egiten dugunaren muin aldaezina osatzen duten kontzeptu, kategoria eta lotura multzoan datza.
• Egitura kontzeptualari buruz hitz egin dezakegu, modu eragabean agertzen zaizkigun kontzeptuz osatutako unibertsoak orden bat duelako azken finean.
• Filosofoaren zeregina egitura hori ikertu eta azaltzean datza, munduari eta gauza bereziei buruzko deskribapenak argitzeko helburuz.

Ramón Guillén Balmes-en eskultura.