Tradizio hau urteetan zehar mantendu da eta egun horretan, emanaldi ikusgarria egiten da. Dantzaren ezaugarri nagusia pausuen zailtasuna baino, zortzi pertsonek eusten duten kaxaren gainean dantzariak dantza egiteko oreka lortzea da.

Errenteria-Oreretako Ereintza Dantza Taldea

Diotenez, lehen hiru pertsonek dantzatzen zuten dantza. Horietako batek San Pedro irudikatzen zuen, eta kaxa gainean jarriz prozesioa zuzentzen zuen. Bigarrenak eta hirugarrenak, berriz, San Juan eta San Andres hezurmamitzen zuten, nabigazio eta merkataritzaren zaindariak. Azken horiek prozesioaren atzeko postuetan kokatzen ziren.

Hirurek zeramatzaten soinean mitra eta koroa, bizarra, elizgizon jantziak, eliza atorra eta eliza kapa. Dantza etxezain berriaren aurrean egiten zen lehendabizi, ondoren udaletxearen aurrean, eta azkenik, Kofradiako eraikinaren aurrealdean.

Gaur egun, kutxa bizkar gainean daramaten zortzi gaztek, eta beste hainbeste arrantzaleek egiten dute dantza saioa. Guztiek arrantzale jantziak daramatzate soinean. Zortzik kaxa bizkar gainean eramaten dute, eta beste zortzik, arraun bana eskuetan. Egun, emakumeak ere dantza honen parte izaten dira zenbaitetan. Azkenik kaxaren gainean dantzariak bere gaitasunak erakusten ditu.

Legazpiko Korosti Dantza Taldea

Kaxarrankan egiten diren dantzak ondorengoak dira: kaxa gaineko Zortzikoa, Jota eta azkenik, Arin-arina. Zati horietako bakoitzaren hasieran dantzariak kaxaren lau aldeak Erreberentzia baten bidez agurtzen ditu. Ondoren, lehendabizi aurrera begira egiten du dantza, ondoren atzera begira, eta azkenik berriz ere aurrealdera begira amaitzen du.

Janzkeran ere, pertsonaietan bezala, aldaketak izan dira azken urteotan. Garai batean santu arropak erabiltzen zituzten, orain berriz, ez. Dantzariak alkandora zuria, gerriko gorria, galtza beltzak eta galtzerdi zuriak erabiltzen ditu. Lepoan lotuta zapi loreztatua janzten du, eta kapela beltza ezkerreko eskuan. Eskuin eskuan, bestalde, granate koloreko banderatxo bat eusten du, eta aipatzekoa da banderatxoaren albo baten San Pedroren giltzak agertzen direla.

Errenteria-Oreretako Ereintza Dantza Taldea

Kanpoaldeko zortzi arrantzalek txapel beltza (edo txapelik gabe), mahoizko alkandora eta praka urdinak daramatzate soinean, hanketan abarketa urdin edo beltzak (zenbaitetan oinutsik ere joan ohi dira). Horretaz gain eskuan arrauna eramaten dute. Kaxa sorbaldan daramaten arrantzaleek ere jantzi berdina janzten dute.

Dantzari dantza

Herriko nahiz auzoko jaietan udal agintarien aurrean egiten den dantza sorta da. Dantzari dantza hauetariko batzuk tresnarik gabe egiten dira, eta beste batzuk, berriz, tresnekin. Lehendabizikoek, nagusiki dantzarien prestaketa fisikoa erakusten dute banaka, binaka, launaka, zein taldeka jarrita. Ondorengoak dira tresnarik gabe egiten diren dantzak: Banangoa (banaka egiten den dantza), Binangoa (binaka egiten den dantza) Launangoa (launaka egiten den dantza) eta Zortzinangoa (zortzinaka egiten den dantza).

Legazpiko Korosti Dantza Taldea

Gainontzeko dantzetan tresnek hartzen dute protagonismoa, eta ezpatak edo makilak erabiltzen dira batik bat. Dantza horiek Eskasak izeneko sarrera bat dute (oinekin egiten dute dantza), eta sarrera horren ostean dantzariek tresnak erabiltzen dituzte. Ezpata joko txikia, Ezpata joko handia eta Makila dantza dira tresnekin egiten diren hiru dantza.

Agintariena eta Txontxongiloaren dantza ere dantza sorta horien barnean sartzen dira. Lehenengoak udal agintarien aurrean herriko taldearen bandera eragitea du helburu. Bigarrena Iurretako dantza da, eta lapur ospetsu bat harrapatu eta herriko bizilagunek astinaldia eman ziotela gogorarazten digu.

Bilboko Gaztedi Dantzari taldea

Oro har, Dantzari Dantza leku guztietan nahiko berdintsua bada ere, Durangaldeko dantzari talde bakoitzak berezko forma eta estiloa du.

Janzkera berriz honako hau da: txapel gorria, kotoizko alkandora zuria, lepokoarekin edo lepokorik gabe, oihalezko txaleko botoiduna, harizko praka zuriak, gerriko gorria, larruzko zapak, galtzerdi zuriak eta hari gorridun abarketa zuriak. Hau guztiaz gainera, metalezko ezpata bat izan ohi dute eskuetan.

Mahaigaineko

Markina Xemeingo Zerutxo dantzari taldea
Iturria: Carmelo Undurraga

Mahai gainera igota bata bestearen segidan egiten zuten dantza. Mahai buruan alkatea jarri ohi zen, eta honek, dantzariari ardoz beteriko edalontzi bat eskaintzen zion dantzan hasi aurretik. Bertaratutakoak mahai inguruan jarrita, erritmo biziz mugitzen ziren eta dantza honen doinuak kantatzen zituzten.

Mendexan udaltzaina izaten zen mahai gainean dantzatzen lehena, eta ekitaldiari amaiera udaltzain berak ematen zion. Xemeinen, berriz, afaria bukatu ostean, mahaikideek soka bat osatzen zuten eta buelta errituala ematen zioten San Migel ermitari. Gauez Aurreskua egiten zuten, eta ondoren afaltzen zuten lekura itzultzen ziren Mahaigainekoa egitera.

Markina-Xemeingo Zerutxo dantzari taldea
Iturria: Carmelo Undurraga

Urteak aurrera egin ahala dantzak aldaketa gutxi izan ditu. Gaur egun alkateak jarraitzen du mahaiaren buru izaten, eta mahaira igotzen den dantzari bakoitzari ardoz beteriko edalontzi bat eskaintzen dio dantzan hasi baino lehen. Dantzariek, ardo tragoa jo eta banan-banan euren bakarkako dantzari ekiten diote. Mahaiaren gainean, alde batetik bestera egiten dute dantza, pausoak aurrera zein atzera emanez.

Bakarkako lan hori amaitzeko azken pausuak oin puntetan egiten ditu dantzariak, eta jarraian hurrengo dantzariaren txanda izaten da. Lehenengoak gurpil batekin amaitzen du saioa. Gainerakoen lana lehendabizikoak egindako pausu berak errepikartzea da.

Markina-Xemeingo Zerutxo dantza taldea
Iturria: Carmelo Undurraga

"Horra hor goiko" herriko kantaren doinuan egiten den dantza hau, txistuz edo danbolinaz lagunduta dago. Egun gaueko erromerietan edota jai eguneko ospakizunetan egiten da Mahaigainekoa. Dantzak Udal izaera izaten jarraitzen du, udal agintari nagusien aurrean egiten den dantza baita.

Jantziak guztiz zehaztu gabe dauden arren, mutilek, normalean, txapel beltza daramate. Alkandora zuria izaten dute azpitik, apaindutako kolore ezberdinetako lepokoarekin, eta honen gainean, oihalezko txalekoa. Gerrikoa ere badaramate, kolore anitzetakoa hau ere, eta soinean, telazko praka luze urdinak. Hanketan artilezko galtzerdiak janzten dituzte, eta praka barrenak artilezko galtzerdien barruan sartzen dituzte. Azkenik, dantza egoki egiteko larruzko abarkak janzten dituzte hanketan.

Dantzariak bere emanaldia egiten duen bitartean, ingurukoek honako kanta hau abesten dute:

Horra hor goiko Hariztitxu baten
kukuak umiak egin dozak aurten.
Kukuak egin, amilotxa jan:
Haxe bere kukuaren zoritxarra zan!
La la la ra la...

Amilotx hari kukuak dirautso
"eztauat itxi hik gaur azur bat oso".
Ume-jaleak erantzunetzat
dino: "hire ardurarik etxaukat".
La la la ra la...

Arratiako Jota

Handik gutxira Ekialdera, Gipuzkoara eta Iparraldera hedatu zen, eta harrezkero garrantzia handia hartu dute bi dantza horiek, eta, oro har, hitzordua Euskal Herriko erromeri eta jai egun guztietan izaten dute.

Bilboko Gaztedi dantzari taldea

Dantzaldia bi zatitan banatzen da, batetik porrusalda eta bestetik jota. Biak ere gizartearen dantza mistoak dira, hots, neska eta mutilen artean dantzatutakoak. Garai batean dantzan zehar gizonak emakumeak heureganatzen saiatzen ziren.

Modu askean egiten dute dantza neska-mutilek. Dantzak herrikoiak izaten dira, eta ia gehienetan koplez lagunduta dago. Arratiako jotaren kasuan, bikoteak aurrez aurre dantzatzen du, eta dantza egiteko bikoteak plazan sakabanatzen dira.

Bilboko Gaztedi dantzari taldea

Gaur egun pausoak nahiko ondo zehaztuak badaude ere, lehenago erromerietan dantzatzen ziren pausuak oso bestelakoak izaten ziren, bakoitzaren gaitasunen arabera egiten baitzuten dantza neska-mutilek. Janzkerarekin ere gauza bera gertatzen da. Erromerietako dantza izanik, janzkera mota ezberdinak erabiltzen dituzte dantzariek.

Hiru doinu ezberdinetan banatzen da jota. Batetik, tarteko bi doinuak, oso antzekoak direnak, eta hirugarren bat, kopla, baltseo edo agarrado izenez ezaguna, aurreko biak baina iraupen luzeagokoa eta erritmo geldoagoan burutzen dena.

Bilboko Gaztedi dantzari taldea

Badira erromerietan dantzatzen diren beste bi dantza ere, Fandago eta Arin-arin izenez ezagunak. Askotan jota eta porrusaldarekin nahasten badira ere, erritmo biziagoa dute Arratiakoek, eta ez dute koplarik izaten.

Musikari dagokionez, edozein doinurekin dantzatu daitekeen aldetik, musika tresna ezberdinekin sor daitezke doinu horiek, besteak beste, txistu eta danbolinarekin, dultzaina eta atabalarekin edo trikitixa eta panderoarekin.

Informazio iturriak

• Dantzan.eus
• Dantzanet.net