Egun horretan Boboa eta 8 dantzarik, denak batera, Santiago Egunean aukeraturiko etxezainaren etxera joaten dira. Etxezainaren etxean askaria egin eta kalejiran, frontoiraino joaten dira zikloaren pieza guztiak burutuz. Hala ere, bezperako saio hau prestatze lana da, egun nagusiaren aurreko entsegu orokorra, hain zuzen ere.

Irailaren 8an berriz ere etxezainaren etxean gosaldu ondoren, herritar guztiekin batera, Kalejiran Muskildako Andra Mariaren ermitara joaten dira. Bertara heltzean bi makil dantza eta jota bat dantzatzen dute. Honen ostean, Muskildako Andra Mariaren irudia prozesioan ateratzen dute. Parte hartzaileak dantzariak, maiordomoa, udala eta patronatuak dira. Prozesioa bukatzean eta meza ospatu aurretik, jota dantzatzen dute, eta arratsaldean, berriz, dantzariak etxezainaren etxetik ermitarantz abiatzen dira bezperako funtzioa egiteko. Funtzio honen ostean, herritarren aurrean dantza zikloa burutzeko, herriko plazara joaten dira.

Legazpiko Korosti Dantza Taldea

Ikuskizuna Paseoarekin hasten da. Dantzariak Boboaren (mozorrotutako pertsonaia) atzetik eskuak goian dituztela eta kriskitinak joz, dantzan hasten dira. Enperadorea lehendabiziko makil dantza da. Paseoaren ondoren, mozorroturiko pertsonaiak dantzariei makilak banatzen dizkie makil joko ikusgarria egiteko. Horrela, bikoteka elkarri aurrez aurre begiratuz egiten dute dantza. Gero Zirika izeneko zirikatzeko mugimenduak burutzen dituzte dantzariek.

Jarraian Kakutxa egiten da, dantzariek abiadura bizian bueltaka egiten duten dantza. Hemen ere, Zirika izenez ezagutu dugun mugimendua egingo dute. Makil joko berezia egiten da, eta ondoren Modorro dantza, makurtuta, lurra makilarekin astinduz eta bueltaka egiten den saioa.

Errenteria-Oreretako Ereintza Dantza Taldea

Zapi Dantza makil dantzetatik kanpo dago. Zortzi dantzarik, binaka eta ikusleei begira, gerrian lotuta dituzten zapiak elkar gurutzatuz egiten dute paseoa. Boboa maskara jarrita aurreko postuan dauden dantzariei helduta doa. Taldeak lerroan jarrita eta ikusleei begira Jota dantzatuko du, eta honen ostean, Boboa erdian dutela, paseoa egiten dute berriz ere plazatik irteteko.

Legazpiko Korosti Dantza Taldea

Dantzariek puntila estuko belaun azpirainoko praka zuriak eta alkandora zuria (mahuka luze eta eskumuturduna) daramatzate. Alkandoraren lepoa atzean botoiez lotuta dago eta sorbaldaren gainean, laukizuzen itxurako oihal zuria jartzen dute, lepoan zinta zuriz lotzen dena. Alkandora gainean eta gorputzean gurutzatuta etxarpa, hau da, urre koloreko jantzia janzten dute. Albo bietan, gerrirainoko zetazko bi zinta lotzen dituzte, eta etxarparen gainean, beste zinta bati josia, koloreetako zintak zintzilikatzen dituzte.

Gerrian eta aurrealdean lotuta, triangelu forman tolestuta zapi zuri handia daramate eta belaunen azpian txintxarriak. Azkenik, buruan itxura konikoa duen eta buruaren gaineko alde bat soilik estaltzen duen txanoa jartzen da, kakutxa, eta bertatik bola handi bat zintzilikatzen dute.

Errenteria-Oreretako Ereintza Dantza Taldea

Boboak belaun azpirainoko eta kolore berde eta gorriko prakak janzten ditu. Zapi dantzan, txanoa kendu, (dantzariek daramaten berdin berdina), eta burutik behera maskara janzten du. Oinetakoak eta mediak ere kolore ezberdinetakoak izaten ditu, berdeak eta gorriak.

Dantza hauek gaita edo dultzaina nafarraz jotzen dira. Horrela soinu indartsu eta distiratsua lortzen da, Otsagabia dantza egiteko soinu benetan aproposa.

Larrain dantza

Dantza gizon eta emakumeek, bikoteka eta biribilean jarrita egiten da. Sortu zenetik dantza bi gaitek eta danbor batek jotzeko prestatua dago.

Bilboko Gaztedi Dantzari Taldea

Sarrera batekin hasten da. Mutilak zapiaren punta emakumeari eskaintzen dio eta honek zapia hartu ezkero, gonbidapena onartu duela esan nahi du, eta horrela, dantzari hasiera ematen zaio.

Kalejira edo Katea dantzariek, zubi forma lortzeko, bikoteka zirkuluak irudikatuz egiten duten dantza da. Jarraian, biribilean Fandagoa dantzatuko dute. Bi zati ditu dantzak, lehenengo jota azkar bat dantzatzen da, eta ondoren, neskak mutilaren sorbalda eutsiz eta erritmo lasaiagoz bikoteka egiten dute dantza. Jarraian Baltsaren unea dator, bikoteka, lasaitasunez egiten dena. Azken honetan, dantzariek dantza lotua modu berezian dantzatzen dute.

Biribila apurtu eta dantzariak aurrez aurre kokatuta, Jota Zaharra dantzatzen dute. Dantza benetan azkarra izaten da, eta dantzarientzat zailtasun handiena duen zatia da, izan ere, mugimenduen koordinazio zehatza beharrezkoa da. Bolerarekin, hau da, XIX. mendeko musikarekin bukatzen da dantzarien arteko maitasun jolasa, eta ondoren, berriz ere, kalejira baten bidez, Azken kalejira, erritmoa eta zalaparta pixkanaka azkartzen duen agurra dantzatuko dute.

Dantza herrikoia den aldetik, dantzariek, neskek zein mutilek erabiltzen duten janzkera guztiz aldakorra da, denboran zehar eta lekuaren arabera jantzi guztiz ezberdinak erabili izan baitira.

Lantzeko inauteria

Astelehenean, eguerdiko 12etan ematen zaio hasiera emanaldiari kalejira baten bitartez. Miel Otxin, Ziripot, Txatxoak, Zaldikoak eta Perratzaileak oihuka eta uluka ostatutik ateratzen dira musika lagun dutela. Pertsonaia asko ateratzen dira herriko karriketan.

Ahari Kultur Taldea

Ziripot pertsonaia lodi eta bitxia da. Soinean lastoz beteriko zakua darama. Horrela itxura lodikotea ematen dio honen gorputzari, eta era berean, jantziek kolpeetatik babesten dute. Ibiltzen laguntzeko, makila handi bat hartzen du eskuan, aurpegia estalita eraman ohi du, eta buruan, berriz, emakume itxura ematen dion lastozko kapela bat.

Perretzaileek ere zakua janzten dute soinean, baina modu barregarrian. Gainera, Zaldikori perrak jarri ahal izateko tresna ezberdinak eramaten dituzte. Instrumentu horiekin ikusleak eta kalejirako partaideak zirikatzen dituzte.

Txatxoen taldea herriko gainontzeko gazteek osatzen dute. Modu barregarrian janzten dira: gortina zatiak, ohe estalki zaharrak, larrua, arropa koloredunak.... Ziripot babestea dute helburu, baina kalejiran zehar jendea zirikatzen ere ibiltzen dira. Zaldiko, izenak berak dion bezala, zaldiz jantzitako gaztea da. Jantzi xumeak janzten ditu.

Ahari Kultur Taldea
 

Miel Otxin panpina erraldoi bat da, eta kondairaren arabera, inguruan aritzen zen bidelapur bat irudikatzen du. Lastoz bete ohi dute eta herriko gazte bat izan ohi da pertsonaia honen papera betetzeaz arduratzen dena. Gaiten musikaren erritmoak lagunduta antzezpenak irauten duen denbora guztian eraman eta dantzatuko du honek.

Aurretik aipatu bezala emanaldia kalejira baten bidez hasten da. Zaldiko amorru biziz joan ohi da Ziripoten kontra, Ziripot lurrera botaz. Bien bitartean Txatxoak dantzan ibiltzen dira ingurukoak zirikatzen, baina Ziripoti lurretik altxatzen lagunduko diote. Perretzaileak Ziripot harrapatu nahian ibiliko dira, baina ez dute lortuko. Azkenean, ingudea eta sua prest izango diren tokian, Lantz herriko Rekalde Etxean, hain justu, Zaldikori perrak jartzea lortuko dute.

Ahari Kultur Taldea

Hurrengo goizean, asteartean, gauza bera errepikatuko dute. Honetan, ordea, arratsaldez ere jaiak jarraitu egingo du, baina Ziripot eta Zaldikok ez dute ikuskizunean parte hartuko. Arratsaldean Miel Otxin epaitu eta bi tiroz bertan hiltzen dute.

Ahari Kultur Taldea

Ondoren, Txatxoek haurren laguntzaz su ematen diote azken honi. Jarraian, dantza errituala egingo dute, Lantzeko zortzikoa, hain justu. Zati honetarako erabiltzen den musika XVIII. mendekoa da. Hori dantzatu ondoren, gaueko ordu txikiak arte parrandan ibiltzen dira parte hartzaile eta herritarrak.

Xanpetrike

Joko klasikoa da, eta dantzak aurrera egin ahala mugimendu berriak eta figura berriak egitean dantza. Aurreko mugimendu guztiak errepikatu beharra dago mugimendu berria egiteko. Dantza mugimendu guztiak egindakoan amaituko da.

Bilboko Gaztedi dantzari taldea

Dantza honen koreografia bi zatitan banatzen da: batetik, zati dantzatu bat, eta bestetik, joko moduko bat. Gorputzaren atal ezberdinekin zorua ukituko du dantzariak (oinak, atzamarrak, belauna, ukondoa, belarria, ipurdia...), azkenean itzulipurdi batekin jokoa amaituz.

Dantzariek, dantzan dauden bitartean, ondorengo kantu hau abesten dute:

Oin punta batez, beste nor batez
Sortiketa ingura
 

Oin punta batez, beste nor batez
Erion batez, beste noiz batez
Sortiketa ingura
 

Oin punta batez, beste nor batez
Erion batez, beste noiz batez
belaunon batez, beste non batez
Sortiketa ingura
 

Oin punta batez, beste nor batez
Erion batez, beste noiz batez
belaunon batez, beste non batez
Ukondo batez, beste non batez
Sortiketa ingura
 

Oin punta batez, beste nor batez
Erion batez, beste noiz batez
belaunon batez, beste non batez
Ukondo batez, beste non batez
Ipurdi batez, beste non batez
Sortiketa ingura
 

Oin punta batez, beste nor batez
Erion batez, beste noiz batez
belaunon batez, beste non batez
Ukondo batez, beste non batez
Ipurdi batez, beste non batez
Zein buru batez, beste non batez
ez da itzuli ipurdi
 

Informazio iturriak

• Dantzan.eus
• Euskonews.com