Konposizioa

Nagusiki karbonoz (C), hidrogenoz (H) eta oxigenoz (O) osatutako biomolekulak dira, C_nH_2nO_n gisako proportzio batean. Beti karbonilo-talde bat dute, hau da, lotura bikoitz baten bidez karbono bat oxigeno bati atxikia, eta talde aldehidoa edo talde zetonikoa izan daiteke. Gluzidoak polihidroxialdehidoak edo polihidroxizetonak izan daitezke. Beren konposizioan funtsezkoa ez izan arren, nitrogenoa, sufrea edo fosforoa ere eduki dezakete.

Sailkapena

Daukaten karbono-kopuruaren arabera:

• Monosakaridoak: hiru eta zortzi karbono-atomo bitartean dauzkate.
• Oligosakaridoak: bitik hamarrera bitarteko monosakaridoen elkarketek osatuak. Garrantzitsuena disakaridoa da.
• Polisakaridoak: hamar monosakarido baino gehiagoren elkarketek osatuak.

Gluzidoen eta beste substantzia ez-gluzidiko baten elkarketak osatutako konposatuak ere izan badira, hala nola glukoproteinak eta glukolipidoak.

Monosakaridoak

Kate polihidroxialdehidiko edo polihidroxizetoniko bakar batek osatuak. Karbono-kopuruari -osa amaiera gehituz izendatzen dira.

Interes biologikoa duten monosakaridoak.

• Triosak: aldotriosa glizeraldehido bat da eta zetotriosa dihidroxiazetona bat.
• Tetrosak: treosa eta eritrosa aldotetrosak dira eta eritrulosa zetotetrosa bat da.
• Pentosak: naturan lau aldopentosa daude, D-ribosa, D-2 desoxirribosa, D-xilosa eta L-arabinosa; zetopentosen artean D-ribulosa dago.
• Hexosak.
• D-Glukosa: gluzidorik ugariena da; polimerizaturik erreserbako eta egiturako polisakaridoak sortzen ditu.
• D-Galaktosa: aldohexosa; D-glukosarekin batera disakarido laktosa osatzen du.
• D-Manosa: aldohexosa.
• D-Fruktosa: zetohexosa; lebogiroa da eta b-D-fruktofuranosa gisa agertzen da.

Haworth proiekzioa: D-glukosaren ziklazioa.

Disakaridoak

Bi monosakaridoen elkarketak osatuak dira, eta honelakoak izan daitezke:

• Lotura monokarbonilikoa, lehen monosakaridoaren (-osil) karbono anomerikoaren eta bigarreneko (-osa) edozein karbonoren artean.
• Lotura dikarbonilikoa, bi monosakaridoen bi karbono anomerikoen artean; lehenaren amaiera -osil da eta bigarrenarena -osido.

Interes biologikoa duten disakaridoak hauek dira: maltosa, D-glukopiranosaren bi molekula dituela, almidoitik eta glukogenotik lortzen den a(1®4) loturaren bidez elkartuak; zelobiosa, D-glukopiranosaren bi molekula dituela b (1®4), lotura bidez elkartuak, zelulosatik lortzen da; lactosa, b D-galaktopiranosil-(1®4)-a D-glukopiranosa, ugaztunen esnean libre aurkitzen delarik; eta sakarosa a-D-glukopiranosil-(1®2)-b D-fruktofuranosa, azukre-kanaberan eta erremolatxan aurkitzen delarik.

Polisakaridoak

Monosakarido askoren elkarketak izango lirateke, O-glukosidiko loturaren bidez sortuak, lotura horren ondorioz ur-molekula bat galtzen dela. Monosakarido-mota bakarreko polimeroak baldin badira, homopolisakarido esaten zaie, eta monosakarido-mota desberdinez osatuak badaude, heteropolisakarido.

• AlmidoiaLandareen erreserbako polisakarido bat da, milaka glukosek osatua. Hazietan eta tuberkuluetan aurkitzen da, eta landareari energia erdiesteko aukera ematen dio, argiaren beharrik izan gabe. Bi eratako polimeroek osatzen dute.
• Amilosa: a(1®4). lotura bidez elkartutako maltosen polimeroa. Adarkatu gabeko egitura helikoidala da. Hidrolisi azido bidez edo entzima bidez (a-amilasa animalietan eta b-amilasa hazietan) polimero txikiago bat sorrarazten du, dextrina izenekoa. Maltosak bereizi egiten dira, eta maltosa entzimaren eraginez, D-glukosa bihurtzen dira.
• Amilopektina: a(1®4) lotura bidez elkartutako maltosen polimeroa, a(1®6) adarkatzeak dituela, hamabi glukosatik behin. a-amilasa eta b-amilasa entzimek maltosak bereizten dituzte, eta adarkatze-nukleoak geratzen dira (mugako dextrina). Horien gainean (1®6) loturaren R-adargaberzaile entzima bereziak bakarrik jarduten du. Gero, maltasaren eraginez glukosa erdiesten da.

• GlukogenoaAnimalien erreserba propioko polisakaridoa. Ugaria da gibelean eta giharretan, eta dispertsio koloidalak osatzen ditu zelulan. a(1®4) lotura bidez elkartutako maltosen polimero bat da, a(1®6) gisako adarkatzeak dituela, zortzi edo hamar glukosatik behin. Entzima amilasek maltosak eta mugako dextrina eratuko dituzte, eta gero, R entzima adargabetzaileek eta maltasek glukosa sortuko dute.
• ZelulosaEskeleto- edo egitura-funtzioa duen polisakarido begetal hau zelula-paretaren elementu nagusia da. b(1®4) loturen bidez elkartutako b-D-glukopiranosen polimero lineal bat da. Zelulosa-kate hauek paraleloki antolatzen dira, hidrogeno-zubien bitartez elkartuz eta mizelak osatuz. Mizelak mikrozuntzexkak osatuz elkartzen dira, eta horiek, aldi berean, makrozuntzexketan elkartzen dira, eta azkenik kotoi-zuntza osatuko dute. b loturari esker, gizakien digestio-entzimek ezin diote erasorik egin zelulosari, eta beraz, ez du inolako elikadura-interesik gizakiarentzat.