Informazio gehiago
Meatzaritza
Sektore hori oinarrizko lehengaiak lortzeaz arduratzen da. Nekazaritza, abeltzaintza, basogintza, arrantza eta meatzaritza daude sektore honen barruko jardueren artean.
Lehen sektorerik gabe ez litzateke beste jarduera ekonomikorik egongo, eta ezinbestekoa da edozein eskualde edo herrialderen oparotasunerako.
Bestalde, natur inguruneak zenbait baldintza ezartzen dizkio sektore honi, bere emaitzak zuzenean naturatik lortzen dituen jarduera ekonomikoa denez gero. Zenbait herrialdek mineral asko baina zereal gutxi dauzkate, eta alderantziz. Horregatik, bada, merkataritza dago, eta Europako Batasunak eta antzeko erakundeek erregulatzen dute sektorea.
Gizakiarentzat, mineralak oso garrantzitsuak izan dira eta oraindik ere badira. Hala, historialariek historiako aroei mineralen izenak eman dizkiete: Brontze Aroa, Burdin Aroa, eta abar. Urrea izan da boterearen eta aberastasunaren ikurra tradizioz zibilizazio gehienetan.
Mineralak Lurraren azalean eta lurpean daude. Mineralak erauzteko egin behar diren hondeaketei meatze izena ematen zaie. Itsasoan ere mineral-kantitate handiak aurkitzen dira, horietako batzuk uretan disolbaturik (gatza, magnesio, bromo).
Euskal Herriko meatzaritza
Euskadiko industriaren garapena meatzaritzan dugu oinarri. Sektore horrek bere garai gorena izan zuen XIX. mendean, bereziki Meatzaldean. Lurralde horretan burdina oso ugari eta kalitatekoa zen. Minerala gainazalean aurkitzen zen,, horregatik erauzketa "aire zabalean" egiten zen, ingurugiroaren gaineko kalte handiak sortuz.
Mineral horri ezker burdinolak hedatu ziren, eta beren produktuek merezi zuten ospea hartu zuten. Burdin erauzketatik abiatuta hasi zen eratzen siderurgia eta metalurgia garapenari leku emango zioten kapitalen oinarria.
Mineralen erabilera nagusiak
Mineral batzuk besteak baino gehiago erabiltzen dira. Erabilera nagusiak honakoak dira:
- Eraikuntza: karea, buztina, granitoa eta marmola.
- Siderurgia: altzairua fabrikatzeko burdina eta ikatza.
- Telekomunikazioak: kobrea eta zinka.
- Kimika: sufrea, gatza, potasioa eta silizea.
- Nekazaritza: ongarrietarako fosfatoak.
Mineralak
Naturan gutxitan izaten dira mineral puruak; beste elementu batzuekin nahasita daude gehienetan, eta bereizi egin behar dira mineralak erabilgarriak izan daitezen.
Mineralak konposatu natural eta ez-organikoak dira, kristal egitura edo amorfoa daukate, eta prozesu geologikoen ondorioz sortuak dira. Mineralak ez dira baliabide berriztagarriak, eta urriak dira. Normalean haitzen parte izaten dira, eta lurrazalaren pisu osoaren %98 osatzen dute. Kokapena lurraren ezaugarri geologikoen araberakoa da, eta gero eta baliabide sofistikatuagoak erabiltzen dira mineralak ustiatzeko.
Mineralak hiru talde nagusitan sailkatzen dira: metalezkoak, ez-metalezkoak eta erregaiak (ikatza, gas naturala, eta abar). Zazpi mila mineral-mota baino gehiago ezagutzen dira.
Mineral asko, uranioa edo petrolioa kasu, estrategikotzat jotzen dira, balio energetikoarengatik; eta uranioaren kasuan, interes militarra (bonba atomikoa) ere badauka.
Petrolioa
Gaur egungo industria eta garraioa petrolioaren mende daude, energia-iturri nagusia baita. Lurraren barruan milioika urtetan fosildutako hondar organikoak ditu jatorri. Munduko ekoizle nagusiak Saudi Arabia, Txinako Errepublika, Irak, Ameriketako Estatu Batuak, Iran, Mexiko, Nigeria, Norvegia, Erresuma Batua, Errusia eta Venezuela dira. Zenbait meatokitan, Saudi Arabiakoetan kasu, petrolioa lurrazaletik oso gertu dago, eta Iparreko itsasoan, aldiz, itsasoaren azpitik 4.000 bat metrora. Petrolio naturalak ez du ia ezertarako balio, eta beharrezkoa da fintzea.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.
- Gizakia eta zibilizazioa
- El medio ambiente y el ser humano
- Munduko populazioa
- Migrazio-mugimenduak
- Hiria
- Hirien forma eta egiturak
- Jarduera ekonomikoak
- Mundu garatua eta mundu azpigaratua
- Garapenerako laguntza eta kooperazio proiektuak
- Nekazaritza-jarduera
- Nekazaritza eta abeltzaintzako produkzioa
- Nekazaritza
- Arrantza-jarduera
- Lehengaiak eta energia iturriak
- Energia iturriak
- Meatzaritza
- Industria
- Zerbitzuak
- Turismoa
- Lana
- Garraioak
- Merkataritza
- Estatuak
- Nazioarteko harremanak