Hidrokarburoen deribatu nitrogenatuak
Amidak
Azido baten -OH taldea -NH2 amino taldeagatik (-NHR edo -NRR´, ordezkatutako amiden kasuan) ordezkatzetik sortzen dira amidak. Amidak izendatzeko, dagokion azidoaren -oiko edo -iko amaiera -amida atzizkiagatik ordezkatu behar da; bestela, azido horren jatorrizko hidrokarburoaren -o atzizkia -amida atzizkiaz ordezkatu behar da. Ordezkatutako amiden kasuan, lehenengo N letra idatzi behar da eta jarraian nitrogenoari lotuta dauden erradikalei ere izena jarri beharko zaie.
Amida garrantzitsu bat urea dela esan dezakegu; urea ugaztunen gernuan aurki dezakegu. Modu industrialean sortu ohi da amoniakoa eta karbono dioxidoa erabiliz, 200 eta 400 atm-ko presiopean eta 200 ºC-ko tenperaturan. Ongarri gisa eta plastikoak eta eranskailuak egiteko erabili ohi da urea.
Nitriloak
Nitriloen ezaugarri nagusia -ziano funtzio taldea dutela da; -C º N. Izena jartzeko, karbono atomo kopuru bera duen hidrokarburoaren izenari -nitrilo amaiera gehitu behar zaio. Aldiz, ordezkatzailea den -C º N taldeari ziano- aurrizkia jarri behar zaio izendatzerakoan.
Nitriloak sintesi organikoan erabilera ugari dituzten molekula erreaktiboak dira. Esate baterako, nitriloen hidrolisitik azido karboxilikoak lor daitezke azido sendo bat edo base sendoren bat egonez gero hidrolisian. Bestalde, nitriloen hidrogenazio katalitikoari esker, amina primarioak prestatu daitezke.
Kafeina, nikotina, morfina eta kodeinak landare jakin batzuetan sortzen den amina taldea osatzen dute. Amina multzo hori oso garrantzitsua da.
Nitrokonposatuak
Nitrokonposatuak, molekulek nitro funtzio taldea (-NO2) osatzen duten konposatu motak dira. Talde funtzional hori hidrogenoaren ordezkatzailetzat jotzen da, eta horregatik, izena jartzerakoan, lehenengo nitro- aurrizkia jarri behar zaie, hidrokarburoaren izenaren aurretik. Jarraian, katea karbonatuan betetzen duen posizioa adierazi behar da zenbaki baten bidez.
Aminak
Aminak NH3 amoniakoaren deribatuak dira. Hidrogeno atomoak erradikal organikoengatik ordezkatuta lortzen dira. Hidrogeno bat, bi edo hiru ordezkatzean, amina primarioak, sekundarioak edo tertziarioak sortzen dira. Aminei izena jartzeko ondorengo hau egin behar da: erradikala (edo erradikalak) zein den adierazi behar da, ordena alfabetikoan, eta jarrian -amina atzizkia gehitu behar zaio.
aminopropanoiko-2-azidoa
Metilamina, CH3¿NH2, da amina alifatikoen artean bakunena. Amoniakoaren usain antzekoa du eta arrainetan eta zenbait barazkitan aurki dezakegu. Amina aromatikorik bakunena fenilamina (anilina) da; C6H5¿NH2. Koloratzaileak sortzerakoan berebiziko garrantzia du produktu horrek, eta lehengaia izan ohi da.
Hidrokarburoek zenbait deribaturekin izaten dituzten erreakzio kimiko nagusiak
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.