Informazio gehiago

Bazenekien...?
Zeruaren ganga

Planeten berezko errotazioa

Solidoen errotazioaren azterketak, aplikazio nabaria du astronomiaren arloan. Izan eren Eguzki Sistemaren planetak hiru desplazamendu motaren konbinazioaren menpe daudela esan daiteke: errotazioa bera, prezesioa edo ardatzaren inklinazioaren aldaketa, eta nutazioa edo prezesio mugimendua aldatzen duten oszilazioak.

Errotazioa eta translazioa

Zeruko gorputzen mugimendua behatzean hiru desplazamendu motaren konbinaketa bereizi behar da:

  • Gorputzaren translazioa, (adibidez, Lurra Eguzkiaren inguruan), zeruko gorputzaren masa zentroaren mugimenduaren ekuazio baten bidez adierazten da:

  • Barruko ardatz batekiko errotazioa, bere momentu angeluarraren eboluzio ekuazioaren bidez deskribatzen da. Partikula baten gainean aplikatutako indar grabitatorioa erradiala denez, biraketa zentroarekiko momentu osoa nulua da:

Mugimendu angeluar orbital eta intrintsekoa

Zeruko gorputzaren momentu osoa, biraketa zentroarekiko nulua denez, bere momentu angeluar osoa konstantea izango da. Gauzak erraztearren, gorputzaren desplazamendua bi mugimenduen konbinaketatik sortzen dela esaten da:

  • Planetaren masa zentroarena, momentu angeluar orbitala sortzen duena.
  • Planetaren partikula bakoitzarena masa zentroarekiko, momentu angeluar intrintsekoa sortzen du, sinboloa duena.

Horrela, gorputzaren momentu angeluar osoa honela adieraz daiteke:

Lehenengo atala momentu angeluar orbitalari dagokio; bigarrena, momentu angeluar intrintsekoa. Baina, gorputzaren momentu angeluar orbitala konstantea da, baita gorputzaren momentu angeluar osoa ere. Beraz, momentu angeluar intrintsekoaren osagaia konstante mantentzen da.

Lurraren errotazioa

Lurra esfera bat bezala hartuta, (errealitateari hurbiltzeko ideia dena), bere momentu angeluar intrintsekoa honela adieraz daiteke:

w, biraketaren abiadura angeluarra izanik, errotazio ardatzari paraleloa, eta I, inertzi momentua. Orduan, momentu angeluar intrintsekoa eta inertzi momentua konstanteak izanik, Lurraren errotazioaren abiadura angeluarra (eta beste planetak) bere erditik pasatzen den ardatz batekiko konstante mantendu behar da.

  • Errotazioa bera.
  • Prezesio mugimendua, errotazio ardatza aldatzen duena denbora pasatzerakoan.
  • Errotazio ardatz horren aldizkako zabua, nutazioa deituriko fenomenoa.

Lurraren ardatzaren prezesio mugimendua. Ekinozioen lerroak eta ekliptikaren planoak ekliptikaren angelua deituriko angelua osatzen dute, 23º27'-ren berdina dena.

Ekinozioen prezesioa

Ekinozioen prezesio mugimendua K.a. II mendean deskribatu zuen Greziako Niceako Hiparcok. Mugimendu honek, berez, Lurraren biraketa ardatzaren erreboluzioa sortzen du ekliptikaren planoari zeharkakoa den ardatz batean (Lurraren translazio mugimendua sortzen duena). Errotazio ardatzaren erreboluzio hau 26.000 urtetan betetzen da.

Termino fisikoetan, prezesioak suposatzen du, Lurraren (eta beste planeten) momentu angeluar intrintsekoaren zeharkako norabide ez nulua den momentu bat, mugimenduan dagoen ziba batenaren antzekoa.

Lurraren prezesioa, poloen posizioa denboran zehar aldatu egin zela esan nahi du. Irudian, bere posizioa data desberdinetan zehazten da, Kristo aurreko eta ondorengo 2.000 urte bitartean (gaur egun zeruaren Ipar poloa, gutxi gora behera ipar Izarrarekin bat egiten du).

Bidali
Zuzendu
Eskubideak

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana