Informazio gehiago
Ilustrazioa eta iraultza burgesak
Ilustrazioren herrialdeak
Ilustrazioa modu batera baino gehiagotara eratzen den mugimendua da, herri bakoitzaren tradizio filosofiko eta kulturalaren arabera.
- Ingalaterra: Ilustrazio ingelesa hainbat nahasketaren emaitza da: Locke-n (17. gaia ikusi) eta Berkeley-ren enpirismoarena, Newton-en (14. gaia ikusi) ikuspegi zientifikoarena eta moralista ingeles askoren deismoarena. Izen ospetsuenak honako hauek dira: David Hume (21. gaia ikusi) eta Adam Smith.
- Frantzia: Ilustrazio frantsesa oso kezkaturik zegoen arazo sozial eta politikoekin. Izaera eta izpiritu kritiko eta eszeptikoa du. Voltaire, Rousseau eta Diderot-en lanak dira aipagarriak, baita taldean eginiko Entziklopedia (19. gaia ikusi) ere.
- Alemania: Ilustrazio alemaniarra Ingalaterrakoa eta Frantziakoa baino beranduago sartzen da mugimenduan. Oinarrien azterketan eta arrazoia bilatzen saiatzen da, batez ere. Kant (22 eta 23. gaia ikusi) eta Wolff dira izen esanguratsuenak.
Arrazoia, natura eta aurrerapena
Gizakiaren, ezagueraren eta gizarte ilustratuaren sorkuntza hiru ideia nagusi hauetan oinarritzen da: arrazoia, natura eta aurrerapena.
- Arrazoia: gizakiaren ezaugarri nagusiena da, eskarmentuarekin eta heziketarekin garatzen den ahalmena. Natura ezagutu eta menpera daiteke, baita errealitatea aldatu ere.
- Natura: errealitate naturalaren ezaguera eta azalpena legeen bitartez sistematizatu daiteke. Lege hauek materiaren antolamenduaren eta aktibitatearen berri ematen dute printzipio metafisiko edo teologikoetara jo gabe.
- Aurrerakuntza: historiaren motorea da, eta arrazoiak, ezaguerak , aurrerakuntza zientifikoak erabiltzeak eta hezkuntzak ematen diote bizia.
Filosofia eta Frantziako Iraultza
Rousseau eta Montesquieu-ren lanetan inspiratuta dago. Bere helburua: gizarte ordenatu bat sortzea zen, iritzi erlijiosoetatik aldendua eta berdintasun, askatasun eta anaitasun premisa ilustratuetan oinarritua.
Frantziako Iraultza politikaren erabateko gizatiartzea lortu nahi zuen, arrazoia jainkosak eta etengabeko aurrerakuntzak bideratuta. Pentsamendu ilustratua ez zen izpiritua eta praktika iraultzailea ordenatzeko gauza izan. XVI. mendeko antzeko erradikalismo egoeretan amaitu zuten. Honela egiaztatu ahal izan zen, arrazoia printzipio eta dogmen fanatismo bihurtzen denean, ezinezkoa dela goratzen duten idealen ekintza aurrera eramatea.
Filosofia eta amerikar iraultza
Ilustrazio amerikarra Europatik iritsitako etorkinen talde txikiekin lotuta dago. Ordena politikoan haien antolamendua bizitza demokratiko bilakatu zen. Ilustrazio amerikarraren konsigna independentzia zen, eta honako hastapen hauetan oinarritzen zen:
- Askatasuna.
- Berdintasuna.
- Zorionaren bilatzea.
Ilustrazio amerikarraren ordezkari nagusienak Benjamin Franklin eta Thomas Jefferson izan ziren.
Independentzia iparramerikarrarenDeklarazioaren Aktaren sinadura,1766an.
Materialismoa eta eszeptizismoa
Azken errealitatea zein zen jakiteko xede zaharrak Ilustrazioan ondorio gisa du errealitatea mugimenduan zegoen materia zela. Helevetius-ek eta D´Holbach-ek izan ezik, materialismo ilustratuak ez zuen asmotzat sistema itxia bihurtzea.
Pentsalari ilustratu gehienak eszeptiko agertu ziren errealitatearen azken osagaiak ezagutzearen posibilitatearen aurrean. Honek esan nahi zuen unibertsoaren ordenan garatu egin zela oinarri-oinarrizko egoeretatik gaur egungoetaraino modu zehatzean. Tesi materialistek neurrizko izaera izan zuten eta honako hauei ezarri zitzaien:
- Kosmologiari: atomoen mugimenduak galaxia osoak sorrarazi litzake, baina ez zen puzten erdibideko pausuen ezaguera.
- Psikologiari: gizakia grinen eta min zein plazer sentimenduen metaketa da, baina hauek era mugatuan kontrola zitezkeen.
- Kulturari: Gizakiaren eta moralaren ikuskera ezin zen adierazi atomoen mugimenduetatik. Giza errealitatea zerbait konplexuagoa zen.
Ilustrazioak ez zuen inoiz munduaren ikuskera dogmatikoaren alde apusturik egin. Filosofo ilustratuak eszeptiko azaldu ziren Leibniz eta Spinoza-ren sistema metafisiko handien aurrean eta jarrera desberdinak izan zituzten: ironikoa (Voltaire), zabala (Diderot), eta kritikoa (Kant).
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.