Enpirismoa

Nahiz eta enpirismo ingelesak John Locke-rengandik hasita, arrazionalismoaren ezaugarri nagusien aurkako eztabaida latza eta metafisikaren kritika garatzen duen, ez da arrazionalismoaren aurkako edo kontrako ikuspegia. Enpirismo ingelesak, batez ere, ezagueraren arazoaren erantzun arrazionala adierazten du.

Enpirismoaren ezaugarriak

  • Ezagueraren sorreran eta berrespenean esperientzia izateari garrantzi handia ematen dio.
  • Metafisika behaketatik aldenduta dagoen eratze gogoetatsutzat jotzen du.
  • Arrazionalismoaren gehiegizko dogmak ordezkatu egiten ditu arrazoiaren araberako arazoen tratamendu enpiriko eta historikoaz.
  • Etika, politika eta erlijioarekin erlazionatutako arazoek interesa pizten diote, eta arrazoiaren analisi kritikoaren bitartez sailkatzen ahalegintzen da.

Locke eta ezagueraren teoria

Locke-k ideia edo jatorrizko printzipioak izatetik abiatzen diren ikuskerei teoria alternatibo bat eskaintzen die. Gizakiaren burua jaiotzerakoan tabula rasa da, ikusten den esperientziaren behaketaren bitartez lortzen du ezaguera. Eskarmentua honelako izan daiteke:

  • Kanpokoa (kanpoko zentzumenak).
  • Barrukoa (hausnarketa).

Ideiak eta hizkuntza.Locke-ren ustez hiru ideia mota daude:

  • Ideia bakunak: kanpoko edo barruko munduak eragindakoak. Bi mota daude: lehen mailako ezaugarriak dituztenak (hedadura, sendotasuna, kantitatea) eta bigarren mailakoak edo subjektiboak (kolorea, zaporea eta usaina).
  • Ideia konplexuak: ideia bakunen konbinazioaren bitartez, buruaren gaitasun aktiboak eragindakoak.
  • Ideia abstraktoak: buruak eragindakoak dira, ezaugarri partikularrak baztertuz eta ezaugarri orokorrak onartuz.

Hizkuntza adimenaren ideiak adierazten duten kanpoko zeinuen hautazko sistema da. Hitzek ideia orokorrak edo unibertsalak izendatzen dituzte: komunikazioa ahalbidetzen duten gauza unibertsalen zeinuen multzoa.

Filosofia politikoaLocke-k erregearen jainkozko eskubidearen teoria absolutista kritikatzen du eta kontratu sozial izeneko teoria azaldu zuen. Estatuaren eraikitzearen aurreko mailan, gizakia natura-egoeran bizi da. Egoera honetan arrazoi naturalak gizakiari adierazten dio denak berdinak direla eta inork ezin diola besteari min egin bere bizitzan, askatasunean edo jabetzan. Locke-k tolerantzia erlijiosoa ere defendatzen du.

Berkeley. Materiagabetasuna

Materiagabetasunak ideien atzetik errealitate material baten ukatzea du abiapuntutzat.

  •   Gure buruan dugun gauza bakarra hautemateak dira. Baina hautemateek ez dute oinarri material baten izatea eskatzen. Gauzak bakarrik hautematen direnean existitzen dira.                 Gauzen izatea hautemanak izatea da.

Ideiak eta izpirituakBerak duen errealitatearen ikuskera metafisikoak bakar-bakarrik bi izate mota onartzen ditu: ideiena eta izpirituena.

  • Ideiak honelakoak izan daitezke: grinetatik, izpirituaren lanetatik edo ikuskera sentikorretatik eratorriak. Eta hautemandakoa bakarrik denez, soilik ideiak daude; eta ez dago, beraz, oinarri materialik hautemateen atzean.
  • Izpiritua izaki aktiboa, soila eta zatiezina da. Bi dimentsio ditu: adimena eta borondatea.

Giza izpiritua eta JainkoaBerkeley-k bere ezagueraren teorian Jainkoa sartu egiten du, gure ideien azken jatorria eta hautematen ez den zerbaiten izatea azaltzeko.

Nahiz eta objektuak hauteman gabe existitu ezin diren ideiak izan, onartzen du ezin dela baieztatu guk hautematen ditugunean bakarrik existitzen direla. Gauzak, ordea, izate desberdina dute, ez daude gure menpe, ezta gure ikuskeraren menpe ere.

Bada buru bat, sentimenen mundua bere baitan duen izpiritu amaigabea. Gauza hautemangarriak benetan badira eta hori horrela bada, buru batek hautematen ditu edota Jainkoa den izpiritu amaigabeak.

Gauza hautemangarriak egoteak, izpiritu mugatuek ez dutenean nabaritzen, beti hautematen dituen izpiritu amaigabea badagoela frogatzen du.

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana