Jose Mari Satrustegi

Etnografoa, antropologoa eta euskal hizkuntzan aditua, Arruazu (Nafarroa) herrian jaio zen hamar senideko familia batean 1930eko azaroaren 15ean. Txikitatik izan zuen erlijioranzko joera, eta hamabi urte zituela Iruñeko apaiztegian sartu zen. Bertan apez ikasketak burutu zituen, eta 1955ean lehendabiziko aldiz meza berria eman zuen bere jaioterrian. Madotzen egon zen bi hilabete eta erdiz, eta handik Luzaidera igorri zuten bikario. Handik Burundara bidali zuten, Urdiainera hain zuzen. 31 urte luzez jardun zuen bertan erretore gisa 1995ean erretreta hartu zuen arte.

Jose Mari Satrustegi

Jose Mari Satrustegi
Iturria: Koldo Mitxelena

Lehen urteak

Maisu handiak izan zituen apaiztegian: Goñi Gaztanbide ikertzaile ezaguna, Caro Baroja, Tovar edo Koldo Mitxelena euskaltzain-kide ospetsua, besteak beste. Munduan barrena ere ibili zen: Argentinan, Armenian, Belgikan, Errusian, Ameriketako Estatu Batuetan eta Japonian, esaterako.

Jose Mari Satrustegi

Satrustegi Caro Baroja, L.Villasante eta J.Balduzekin Euskaltzaindiko X. Konferentzian
Iturria: Koldo Mitxelena

Satrustegik txikitatik izan zuen paper eta dokumentuak jaso eta biltzeko joera. Bere lehendabiziko ikerlanak Luzaiden egon zen garaikoak dira. Orduan hasi zen aldizkarietan lehen aleak argitaratzen, eta euskal kulturarekin aurreneko harremanak izaten. Madotz, Luzaide eta Urdiainen egon ondoren, 65 urterekin erretiroa hartu zuenean, bere sorterrira itzuli zen, eta handik aurrera idazteari ekin zion buru-belarri.

Euskaltzaindia eta Nafarroa

1957an euskaltzain urgazle izendatu zuten, eta 1963an, berriz, euskaltzain oso. Gainera, hemezortzi urtez Nafarroako ordezkaria izan zen akademian, eta bertako ohiko zereginetan parte hartu zuen, Hiztegi Batuaren eta txosten ezberdinen prestakuntzan edo bestelako artikuluak idazten. Euskara Batuaren sorreran ere lagundu zuen.

Jose Mari Satrustegi

Satrustegi Barandiaranekin Ataunen- 1975. urteko uztaila
Iturria: Koldo Mitxelena

Pixkanaka, Migel Javier Urmeneta bezalako politikari euskaltzaleak saiatu ziren euskaldunei euskarak zuen balioa erakusten. Hasierako lan hartan Urmenetaren gidaritzapean Jose Agirre, Aingeru Irigarai, Pedro Diez de Ultzurrun eta Satrustegi bera aritu ziren lanean, besteak beste. Herriz herri ibili ziren euskararen mugak zabaltzen eta euskara ongi hitz egiten zuten haurrak sarituz.

Aldizkarien eragile

Principe de Viana erakundeko zuzendariak, J.E Urangak Urdiainera bisita egin zuen batean, euskal gaiak jorratuko zituen aldizkari bat sortzeko ideia sortu zitzaion. 1968ko udan egin zen bileran, eta hurrengo urtean Fontes Linguae Vasconum aldizkaria argitaratu zen.

Satrustegi argitalpen kontseiluko kidea izan zen lehendabizi eta gero, 1988tik aurrera, zuzendaria. Guztira 60 lan inguru eman zituen aditzera aldizkari honetan. Beti prest zegoen egile berriei aldizkariko ateak zabaltzeko, bereziki egile horiek nafarrak baziren. Ondorioz, egile gazte eta berri askori sarrera emateaz gainera, euskararen jatorriaren inguruko lan frankori ere ateak ireki zizkion.

Cuadernos de Etnología y Etnografía de Navarra izeneko aldizkaria ere Satrustegik sortu zuen Julio Caro Baroja eta Jose Migel Barandiaranen laguntzarekin, eta bertan, hogeita lau artikulu argitaratu zituen arruazuarrak.

Euskal izenak

Jose Mari hasieratik Euskaltzaindiko Onomastika batzordeko kidea izan zen, eta bertan, Euskal Herriko eskualdeen izenak, herri izenak, kale nahiz etxeen izenak, eta pertsonen izenak aztertu beharra izan zuen. 1957an, Luzaidera iritsi eta handik bi urtetara, Apellidos de la Baja Navarra lana kaleratu zuen, eta lau urte geroago, Aportanción al estudio de la onomástica tradicional vasca. Onomastikaren inguruan ere beste zenbait lan argitaratu zituen.

Jose Mari Satrustegi

Iturria: Koldo Mitxelena

Baina Satrustegiren ekarpen arrakastatsuena Euskal Izendegia izan zen. Denborarekin euskal izenen irrika gehituz joan zen herritarren artean, eta hori dela eta, Euskaltzaindiak, herritarren eskariari erantzuteko, 1966ko zerrenda osatzeko beharra ikusi zuen. Akademiak aginduta Satrustegik bere gain hartu zuen zerrenda osatzearen ardura. Azkenean, Euskal Izendegiak 1972an ikusi zuen argia.

Lehendabiziko argitalpena Frankoren garaian egin zen. Jose Marik, dokumentu zaharrak eta herrian tradizio handia zuten izenak biltzeari ekin zion. Honi esker Ainhoa, Eneritz eta Nagore bezalako izenak onartu ziren. Bigarren argitalpenean, (1977), berriz arruazuarrak 500 izen gehitu zizkion bildumari. Hirugarren bat ere atera zuen 1980an, 1.600 sarrera baina gehiagorekin.

Satrustegiren lanek belaunaldi oso baten onomastika bideratu eta markatu zuten. Euskal Herritik kanpo ere hedatu dira euskal izenak, eta honetan Satrustegiren lanak zerikusi handia izan zuen.

Antropologia eta etnografia

Gaztea zela erakutsi zuen antropologia eta etnografiaren inguruko interesa. Esan bezala, Cuadernos de Etnología y Etnografía de Navarra aldizkarian zenbait artikulu idatzi zituen, eta arlo honetako beste zenbait liburu ere argitaratu zituen: solsticio de invierno (1974), Comportamiento social de los vascos (1981) eta Sakanerri barrena (1999).

Literaturan zaletasuna aspaldidanik zetorkion. Apaiztegiko urteetan asko irakurri zuen, eta jende xehearengandik jaso zituen ipuin eta elezaharretan oinarriturik, moldatutako beste liburu asko egin zituen. Horiek gerora euskararen irakaskuntzan maiz erabili dira:Lapur Zuriak (1981), ipuin miresgarriak (1982) edo Axelko eta Otsoko (1983).

Jose Mari Satrustegi

Arruazun, Jokin ilobaren jaunartzean
Iturria: Koldo Mitxelena

Liburuak ez ezik, artikulu bat baino gehiago idatzi zituen herri literaturaren inguruan. Azken batean, Satrustegi bizitza osoan euskal hizkuntza eta kultura ezagutzera ematen eta zabaltzen saiatu zen. 2003ko martxoaren 23an hil zen.

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana