XV. mendea (II). Prosa eta antzerkia. La Celestina

Informazio gehiago

XV. mendea (II). Prosa eta antzerkia. La Celestina

Poesian (7. gaia ikusi) bezala, XV. mendeko prosan eta antzerkian Errenazimentuko bide berriak jadanik antzematen ziren. Hala ere, Erdi Aroko ereduek agertzen jarraitzen zuten oro har, arlo didaktikoa eta gai erlijiosoa nagusitzen zirelarik. Dena den, literatur denboraldiaren aldaketa adierazi zuen lana La Celestina izan zen, prosa eta antzerkiaren artean dagoena.

Prosa

XIV. mendean (6. gaia ikusi) sortu zen entretenimendu-prosak, garapen nabarmena izan zuen mende honetan:

Prosa didaktikoak, pertsonak hezi eta jokaerak aldatzeko Erdi Aroko helburua jarraitzen du. Korronte horretako lan aipagarrienetako bat Talaverako artzapeza zen Alfonso Martínez de Toledoren (1398-1468) Corbacho da, asmo didaktikoa eta nolabaiteko etorri kritiko-satirikoa batzen dituena.
Prosa historikoa izugarri garatu zen mende honetan, Antzinaroko historialarien imitazio gisa zein noble eta erregeentzako propaganda gisa. Horren emaitza erregealdien kronika, leinu-liburu eta pertsonaia ospetsuen biografien kopuru erraldoia da.
Fikzio-prosa mende honetan garatu zen, bi genero ezberdinen bidez:

Zalduntzazko eleberriak zaldun ibiltari baten abenturak kontatzen ditu. Heroismoak eta dama batekiko maitasunak edozein oztoporen aurrean bera garaile izatea eragiten dute. Genero honetako maisu-lanak El Amadís de Gaula eta Tirant lo Blanc katalana izan ziren. Ospe handiena XVI. mendean izan zuen genero honek.
Sentimendu-eleberria burgesiako gustu eta ideal berriekin bat zetorren.

Antzerkia

Gaztelan, Erdi Aroko antzerki-lanak oso urriak izan ziren eta eszena erlijiosoei buruzkoak baino ez ziren. Egia esan, dramatikotzat jo dezakegun lehenengo idazlea Gómez Manrique (1412-1491) da, Representación del Nacimiento de Nuestro Señor obraren egilea, alegia. Obra hori Erdi Aroko tradizioaren barnean kokatuta dago oraindik ere.

XV. mendearen amaierako egile bati esker, Juan del Encinari (1468-1529) esker hain zuzen ere, piztu zen antzerkia erabat. Idazle hori Errenazimentuko gustu eta forma berrietara hurbildu zen eta Erdi Aroko gai zaharkituetatik urruntzen ziren antzerki-lan profanoen benetako tradizioari ekin zion. Nabarmenenak bere eglogak dira, hots, artzainek antzeztutako elkarrizketak.

Juan del Encinaren Égloga de Plácida y Victoriano, 1513an estreinatu zen. Horrela, gai profanoak Erdi Aroko gai erlijiosoak ordezkatu zituen.

La Celestina

La Celestina XV. mendeko obra adierazgarriena da. Horren bidez, Erdi Aroko literatura amaitu eta Errenazimentua iragarri zen.

La Celestina obran honako hauek agertzen dira elkartuta: Erdi Aroko gorteko mundutik etorritako maitasun-idealismoa eta garai horretako hirien giro burgesa, etxe oneko pertsonaiak eta mirabeen mundua, eta latin kutsuko estilo erretorikoa eta esamolde arruntenak.

LIBURUTEGI NAZIONALA, MADRIL.

Istorioa

Obraren ardatz narratiboa Calisto eta Melibearen arteko maitasun-kontuak dira.

Calisto halabeharrez sartu da Melibearen ortuan. Neskari beragan sortu duen grina adierazten dio, baina neskak arbuiatu egiten du. Bere morroia den Sempronioren aholkuari jarraiki, Celestina izeneko bitartekariarengana jotzen du.

Celestina limurtzeko duen gaitasunaz eta dituen arte magikoez baliatuko da, Melibearen nahia aldatzeko, baina Calistok emandako saria jasotzean, Parmenok eta Semproniok neska hil egingo dute, beraiekin ez partekatzeagatik.

Bitartean, Calistok Melibearekin jarraitzen du harremanetan, gau batean mutila lorategiko hormatik erori eta hil zen arte. Melibeak gertatu den guztia kontatzen dio bere aitari eta bere buruaz beste egiten du, dorre batetik salto eginez.

Obraren amaieran, Pleberiok negar egiten du, bere alabaren heriotza dela eta.

Gaia

La Celestinan Erdi Aroaren amaieran jendeak burutik kendu ezin zituen hiru gaiak agertzen dira: maitasuna, patua eta heriotza. Hala eta guztiz ere, gaiak jorratzeko erabili zen ikuspuntuak Erdi Aroko estereotipoak gainditu zituen, Errenazimentuko ezaugarrietako bat izan zen indibidualismoa aurreratuz.

Maitasuna: Saiatu arren, Calisto ez da gorteko maitasunaren eredura egindako maitalea, egoista hutsa baizik. Melibeak era aktiboan hartzen du parte prozesu osoan eta ez da damutzen.
Patua: halabeharrak agintzen du gertaeretan, baina patua ez da guratsua, baizik eta ekintza guztiak modu sinesgarrienean lotuta daude.

Generoa

Obra elkarrizketez osatuta dago. Fernando de Rojasek komedia humanistikoaren ereduari jarraitu zion; genero hori Plauto eta Terentzioren antzerki latindarra antzeratzen zuten Italiako unibertsitateetan sortu zen.

Hala ere, ez da antzezteko antzerkia, ahots ozenez irakurtzeko baizik eta horrelakotzat hartu omen zuten Rojasen garaikideek.

Gaur egungo ikuspuntutik, obrak baditu eleberritik hurbil kokatzen duten ezaugarriak, hala nola, luzera edo eszena ez dramatikoen kopuru handia.

Bidali

Zuzendu

Eskubideak

Orria posta elektronikoz bidali

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

Facebook

Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Eskup

Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

Twitter

Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Tuenti

Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

Google Buzz

Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Meneame

Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

Derechos de reproducción de la obra

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

Espainiar literaturaren jaiotza