Pertsona-izenordainak

Pertsona-izenordainak, substantibo batera jo gabe izakiak edo objektuak aipatzeko balio duten hitzak dira, gainera pertsona gramatikalen bidez izendatuz. Orokorrean, genero eta numero-aldaketa dute, hala nola pertsona gramatikal eta funtzio sintaktikoarena ere. Ordezkatzen dituztenez, pertsona-izenordainek substantiboen berezko funtzioak betetzen dituzte perpausean.

Pertsona gramatikala

Hiztunak hiru ikuspunturen arabera antolatzen du errealitatea:

  • Hiztunaren arloa, lehenengo pertsona gramatikalari dagokiona: yo.
  • Entzulearen arloa, bigarren pertsona gramatikalari dagokiona: .
  • Hiztunarena eta entzulearena ez denaren arloa, hirugarren pertsona gramatikalari dagokiona: él, ella.

Izenordain-motak

Betetzen dituzten funtzioen arabera eta enuntziatuan agertzen diren moduaren arabera, bi pertsona-izenordain talde daude:

  • Tonikoak: intentsitate-azentua dute eta izen-sintagma baten baliokide dira, horregatik aurretik preposizio bat daramate osagarri-funtzioa betetzen dutenean (conmigo, contigo, consigo izan ezik). Gainera, izenordain hauek bakarrik ager daitezke.
  • Atonoak: ez dute azentu fonikorik, eta arrazoi honengatik, osagarri zuzen (OZ) eta zeharkako osagarriaren (ZO) funtzioa betetzeko, beti aditzaren ondoan agertzen dira:
    • Aditzaren aurrean, hau indikatiboko edo subjuntiboko forma pertsonala denean: Lo vio en el parque.
    • Infinitibo, gerundio eta aginteren atzean, hauekin hitz bakarra osatzen dutelarik: No quiero verte más por aquí.

Pertsona-izenordainak

Pertsona-izenordain atonoen erabilera

  • Lehenengo eta bigarren pertsonako pertsona izenordainek numero-aldaketa dute, baina ez generoarena:

    me / nos te / os

    Gainera, ez dira formaz aldatzen betetzen duten funtzioaren arabera:

    Ayer os vi en el cine. Os voy a dar vuestro merecido. OZ ZO
  • Hirugarren pertsonako izenordain tonikoak, aldiz, se salbu, forma desberdinak dituzte funtzio bakoitzerako:
    • Osagarri zuzena: lo, la, los, las, genero eta numero-aldaketarekin.
    • Zeharkako osagarria: le, les, bakarrik numero-aldaketarekin.

Estatu espainiarreko toki askotan, hala ere, hirugarren pertsonako izenordaina erabiltzeko joera dago bere funtzioa baino bere generoa kontuan izanik, honek hiru fenomeno desberdin sortu dituelarik:

  • Leismoa: le, les erabiltzea osagarri zuzen gisa lo, los beharrean: *Cómetele ya.

    Leismoa nahiko orokor bihurtu da Estatu espainiarrean eta onartu egiten da singularreko pertsona bati dagokionean (Invítale), baina ez gauzei dagokienean (*Dásele [el libro]).

  • Laismoa: la, las zeharkako osagarri gisa erabiltzean datza le, les beharrean: *La dije que viniera mañana.

    Laismoa oso hedatuta dago penintsulako erdialdean eta zenbait idazle klasikok ere erabili zuen, baina ez dago onartuta.

  • Loismoa: lo, los erabiltzea zeharkako osagarri gisa le, les beharrean: *Lo dio un recado.

    Loismoa ez da oso ohikoa eta erabilera arruntatzat hartzen da.

Se izenordaina

Se izenordainak hainbat erabilera eta funtzio onartzen ditu:

  • Lo, la, le izenordainen aurrean le, les-en aldaera besterik ez da.

    Le dije que fuera ® Se [= le] lo [que fuera] dije.

  • Hirugarren pertsonan dagoen aditz batekin hurrengo balio hauek ditu:
    • Bihurkaria: ekintza, ekintza bera burutzen duen subjektuari dagokiola adierazten du (Se lava).
    • Subjektuak ekintzan duen parte-hartzea edo interesa indartzen du (Se construyó una bici).
    • Aditz pronominalekin batera agertzen da (reírse).
    • Elkarkaria: subjektu bi edo gehiago biltzen ditu eta bakoitzaren ekintza besteei dagokiela adierazten du (Pedro y Luis se ayudan).
    • Joskera inpertsonalaren parte da (Se busca comprador).
    • Pasibo erreflexuan, subjektuak aditzaren ekintza burutzen ez duela, baizik eta jasan egiten duela, adierazten du (Se rompió la puerta).

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana