Hizkuntzaren antolaketa eta azterketa. Hizketako egintzak

Hizkuntzaren sistemak unitate handiagoak osatzeko arau batzuk jarraituz konbinatzen diren unitateak izatea du ezaugarri. Horrela linguistika maila ezberdinetan egitura daiteke hizkuntza aztertzeko. Bestalde, unitate horiekin sortuko ditugun enuntziatuek komunikazio-funtzio bat eta asmo (hizketako ekintza) jakin bat izango dute.

Unitateak

Edozein sistema linguistiko, bere osagarri diren zenbait unitatetan antolatzen da eta bere artean konbina daitezke unitate handiagoak sortzeko. Honako hauek dira:

  • Hizkuntzak osatzen dituzten unitate txikienak fonemak dira (3. gaia ikusi). Esate baterako, /s/, /o/, /a/, /k/, eta errepertorio txiki eta itxia osatzen dute (hamarreko gutxi batzuk; gaztelaniaz, hogeita lau). Hala eta guztiz ere, elementu gutxi hauek konbinatuz milaka hitz eraiki daitezke eta mezu-kopuru mugagabea sor daiteke.
  • Fonemak bere artean konbinatzen dira esanahia duten unitate handiagoak sortzeko, hitzak esate baterako (4. gaia ikusi). /s/, /o/, /a/, /k/ fonemak konbinatuz saco, cosa, asco, caos, ocas, caso osa dezakegu.
  • Hitzak bere artean elkartu eta konbinatzen dira ideia bat adierazten duten unitateak osatzeko: enuntziatuak (12. gaia ikusi). Dentro del saco había dos ocas perpausa, adibidez, enuntziatu bat da.
  • Enuntziatuak konbinatuz beste komunikazio-unitate itxi eta independente batzuk lor daitezke: testuak (30. gaia ikusi).

Mailak

Hizkuntzaren azterketan zenbait maila bereiz daitezke:

  • Maila fonikoa (3. gaia ikusi): lehenengo maila da hizkuntza baten deskripzioan, sistemako unitaterik txikienetaz arduratzen baita: hotsak. Deskripzio hau osagarriak diren bi diziplinatan burutzen da:
    • Fonetika, hotsen alde fisikoa, materiala aztertzen duena.
    • Fonologia, hizkuntzaren fonemak aztertzen dituena.
  • Maila morfologikoa(4.tik 11.rainoko gaiak ikusi): maila honetan hitzen forma aztertzen da, esanahi lexiko edo gramatikala duten bere osagaietatik abiatuta.
  • Maila sintaktikoa (12.tik 29.rainoko gaiak ikusi): maila sintaktikoa hitz-konbinazioaren azterketaz arduratzen da. Hitzak sintagmetan elkartzen dira eta azken hauek, enuntziatuetan.
  • Testu-maila (30.tik 35.rainoko gaiak ikusi): testuen ezaugarriak aztertzen ditu eta beren artean sortzen diren harremanak. Testuak enuntziatu bat edo batzuk ditu eta komunikazio-unitate gorena da.

Hizketako egintzak

Hizkuntzak «gauzak egiteko» balio du. Agurtzeko, informazioa eman edo eskatzeko, gezurra esateko, zoriontzeko, kexatzeko, maitasuna agertzeko, etab. Asmoz enuntziatu bat bidaltzen dugun bakoitzean, hizketako egintza bat burutzen ari gara, hau komunikazio linguistikoaren unitaterik txikiena izanik.

Hortaz, hizketako egintza orok bi alderdi ditu:

  • Esaten duguna, hau da, hizkuntzaren arauekin eratutako enuntziatua.
  • Enuntziatu hori igortzean egiten duguna, hau da, komunikazio-ekintza edo hizketako egintzaren asmoa.

Komunikazio-funtzioak

  • Enuntziatu batean zenbait komunikazio-funtzio edo helburu aurki daitezke, baina normalean hauetariko bat antzeman daiteke komunikazio-funtzio nagusi gisa.
  • Funtzio hauetariko bakoitza, beste gauza batzuen artean, bere arreta komunikazioaren elementuren batean jartzeagatik nabarmentzen da (1. gaia ikusi).
Funtzio nagusia Helburua Komunikazioaren elementua Adibidea
Adierazgarriaedo erreferentziala Errealitateari buruzkoinformazioa eman. Erreferentea Tres más dos son cinco.
· Irudimenezkoa Errealitatea asmatua denean. -------- Las vacas vuelan.
· Metalinguistikoa Erreferentea hizkuntza bera denean. Kodea La (f) es un fonema.
Fatikoa edo kontaktuzkoa Komunikazioa hasi, mantendu, bukatu edo egiaztatu. Kanala ¿Me oyes?
Adierazkorra edo emotiboa Sentimenduak eta emozioak adierazi. Igorlea ¡Qué alegría!
Deitzailea edo konatiboa Solaskidearen portaeran eragina izan. Hartzailea ¡Largo de aquí!
Poetikoa Literatur testuak edo beste edozein motakoak sortu baina ezohiko eran. Mezua Habla por los codos.

Hizketako egintza-motak

  • Adierazpenezkoa: hartzaileari informazioa emateko balio du. Hauek antzematen dira egiazkoak edo gezurrezkoak diren esan daitekeelako: María ha salido de mi casa.
  • Galdetzailea: bere helburua hartzaileari buruzko informazioa lortzea da. Perpauseko osagaien intonazio eta ordenari esker antzeman daiteke: ¿Ha salido María de mi casa?
  • Norabidezkoa: bere helburua hartzaileak ekintza bat burutu dezala da. Bokatibo bat agertzen da eta agintera erabiltzen ohi da: María, sal de mi casa.
  • Adierazkorra: igorlearen subjektibitatea eta ikuspuntua adierazten du, askotan oso modu zehatzean ez bada ere: ¡María ha salido de mi casa!

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana