Aditz iragangaitzak eta iragankorrak eta aditz arazleak
Euskararen ezaugarri bat ergatibotasuna da, subjektuak aditz iragankorrekin hartzen duen marka. Horregatik, aditz iragankorrak eta aditz iragangaitzak bereiz ditzakegu.
Aditz iragankorrak
Aditza iragankorra da perpaus nagusia edun/ezan motakoa denean, hau da, subjektu bat eta objektu bat duenean (subjektuak ergatiboaren marka darama eta objektuak absolutuaren marka, aditza nor-nork sailekoa izanik).
Amak sagar bat jan du (amak subjektua, sagar bat osagarri zuzena).
Hirugarren elementu bat ere ager daiteke, hau da, zeharkako objektu edo osagarria (datiboan nori), eta horrelakoetan, aditza nor-nori-nork sailekoa izango da.
Amak niri musu bat eman dit. (amak subjektua, musu bat osagarri zuzena, niri zeharkako osagarria).
Aditz iragangaitzak
Aditza iragangaitza izango da perpaus nagusia edin/izan motakoa denean, hau da, subjektua duenean baina objekturik ez (subjektuaren marka kasu absolutua izango da, nor).
Ama gaztea da (ama subjektua).
Bigarren elementu datibo bat, nori, ere ager daiteke, aditza nor-nori sailekoa denean:
Ni zuei etorri natzaizue (ni subjektua, zuei zeharkako osagarria).
Badira aditz iragankor batzuk, ergatiboak izan arren (nork kasua), osagarri zuzenik (nor kasua) onartzen ez dutenak, hala nola, barre egin, alde egin, dantza egin, lan egin... Zenbait hizkuntzalarik uste dute adizki hauetan osagarri zuzena egin aditzarekin batera doan substantiboa dela.
Badira eguraldi-aditzak deituak, eta horiek, nor-nork kasuko aditz iragankorrak izan arren, ez dute subjekturik onartzen: euria hasi du, elurra egin zuen...
Aditz arazleak edo faktitiboak
Aditz arazleetan (faktitibo ere deituak) subjektuak ez du ekintza burutzen, baizik eta beste bat behartzen du hori egitera. Euskaraz bi eratako aditz arazleak ditugu: antzinakoak eta gaur egungoak.
- Antzinakoak: euskara zaharrean -ra- artizkiaz baliatzen ziren aditz faktitiboak osatzeko: ikasi > irakatsi, eman > eraman. Gaur egun ez du esanahi berezi hori, eta -ra- artizki hori gure lexikoan aurkitzen dugun arren, beste edozein aditzaren parekoak dira artizki hori dutenak. Gainera, esanahiari dagokionez, aldatu egin da, antzina zuten esanahi faktitibo hori galdu egin dutelako.
- Gaur egungoak: egun, aipatutako balio faktitibo hori erdiesteko, arazi forma erantsi behar zaio aditzari. Euskalkiaren arabera forma bat edo bestea hartuko du: arazi, erazi, azi, erazo...
Euskaltzaindiaren arabera, forma zuzena arazi da, eta beraz, erazi bazterturik geratuko da (adierazi hitzean izan ezik). Gainera, aditzari loturik joan behar du beti. arazi forma eransten zaien aditz horiek erregimena aldatuko dute, hau da: Etxera igo naiz / Etxera igoarazi naute.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.