Metamorfismoa

Hiru eratako harri metamorfikoak, ezkerretik eskumara: mikazita, marmola eta kuartzita.

Metamorfismo kontzeptuak, lurrazalaren barruan egoera solidoan dauden harriek jasaten duten edozein eratako eraldaketa adieraziko luke.

Metamorfismoaren eraginpean, harri jakin batek bere egitura-ezaugarriak, ezaugarri fisikoak eta kimikoak aldatzen ditu, den-denak nahiz horietako batzuk bakarrik, eta guztiz desberdina den harri batetan.

• Elementu natiboak edo substantzia kimiko puruak.
• Konposatu mineral isolatuak.
• Harri igneo edo magmatikoak (7. gaia ikusi).
• Harri sedimentarioak (9. gaia ikusi).
• Beste harri metamorfiko batzuk..

Eraldaketa horren ondorioz sortutako harri berriek ezaugarri berezi batzuk izango dituzte:

• Kristal-egitura, elkarrekin konektaturik dauden kristalek osatua, eta ongi zehaztutako orientazio bat agertu ohi duena.
• Kokaleku sakona, harri hauek litosferaren barne-geruzetan osatzen baitira. Oso aspaldiko inguru higatuetan bakar-bakarrik agertu ohi dira lurrazal gainean.
• Harri-masa handietan metaturik daude.

Metamorfismo-mailak

Metamorfismoak ez du beti modu berean jokatzen. Batzuetan badira maila desberdintasunak, inguru batek ingurumen eta geologia aldetik dituen ezaugarrien arabera. Oro har, bi metamorfismo-maila bereiz ditzazkegu:

• Behe-maila: diagenesiaren edo harri sedimentarioetan izandako aldaketen pareko izango litzateke.
• Goi-maila: harrien fusiotik hurbil legoke, nahiz ez dion egoera solidoan izateari utziko.

Neurri bateraino, metamorfismoa sedimentazioaren eta magmatismoaren arteko tarteko prozesu bat da, eta sarritan, zaila izan ohi da esatea noiz osatu den harri bat eraldaketa bidez edo beste moduren baten bidez.

Metamorfismo-motak

Funtsean hiru eratako prozesu metamorfikoak ditugu:

• Presioko metamorfismoa edo dinamikoa: presio handiek, norabide jakin batean zuzendurik, harrien gainean eragiten dute. Lurrazaletik hurbil gertatzen dira, eta oso harri puskatuak sorrarazten dituzte, milonitak eta bretxak esate baterako.
• Ukipen-metamorfismoa edo termikoa: magma-poltsa baten edo magma-korronte baten hurbiltasunagatik edo, are ukipenagatik ere, tenperaturak handitzen direnean gertatzen da. Metamorfismoa handiagoa da tenperatura gehieneko inguruetan, eta txikiagoa da berotasun-iturritik urrundu ahala. Harri trinkoak eta ale txikikoak sortzen ditu, gehienetan "aureola metamorfiko" baten gisara antolatuak magma solidotuaren inguruan.
• Inguruko metamorfismoa edo termodinamikoa: harri-masa handiei eragiten die eta presio nahiz tenperatura handien jarduera bikoitza eskatzen du nahitaez. Kasu batzuetan, zerikusia izan ohi du mendien formazio-prozesuarekin (orogenesia).

Harri metamorfikoen sailkapena

Harri metamorfikoak sailkatzeko zenbait irizpide daude, hala nola beren konposizio kimiko edo mineralogikoa, beren kokalekua edo beren adina, nahiz eta geologian gehien erabiltzen den sistema egiturarena izan.

Harri metamorfikoen kasuan, egituraren kontzeptu horrek badu zerikusirik aleen orientazioarekin, ez tamainarekin, eta horrela, bi multzo handi bereiz ditzakegu:

• Foliazioa duten harriak: mineralak geruza paraleloetan antolatzen dira. Harri-mota honen barruan, metamorfismo-maila handienetik txikienera, arbelak, filitak, eskistoak eta neisak izango genituzke.
• Foliaziorik gabeko harriak: egitura pikortsua dute. Mota nagusiak kuartzitak, marmolak eta anfibolita dira.

Harri metamorfiko oso ohiko batzuen jatorriaren diagrama.