Informazio gehiago
Tenperatura kontzeptua eta bere neurketa
Tenperatura eta agitazio termikoa
Termino fisikoetan, bero- eta hotz-sentsazioak neurtzeko erabiltzen den magnitude fisikoa tenperatura deitzen da. Zentzu teoriko zorrotz batean, hainbat interpretazio proposatu dira tenperaturarako.
Ikuspuntu mikroskopiko batetik, tenperatura aintzakotzat hartutako gorputza osatzen duten molekulen batezbesteko barneko energia zinetikoaren adierazpentzat hartu izan da. Energia zinetiko hau agitazio termiko eran adierazten da, gorputzeko molekulen arteko talkatik sortzen dena eta oso energetikoa izatera hel daitekeena.
Maila makroskopikoan, tenperatura gehitzeak hainbat ondorio hautemangarri edo neurgarri sortzen ditu, gorputzaren bolumena handitzea, dentsitatea jaistea, egoera-aldaketa edo kolorea aldatzea (esate baterako, gorritasuna) izan daitezkeen bezala.
Tenperatura gradutan neurtzen da, bere definizioa aintzakotzat hartutako eskala termikoen araberakoa izanik: Celsius, Fahrenheit, absolutua (Kelvin), Réaumur, etab. (17.gaia ikusi). Nazioarteko Sisteman, tenperatura-unitatea Kelvina da (K sinboloa).Eskala mikroskopikoan, tenperatura gorputz bat osatzen duten molekulen barneko agitazio-mailarekiko proportzionala da.
Magnitude termometrikoak
Tenperatura-aldaketek aldaketak sortzen dituzte aritzen diren gorputzen ezaugarri fisikoetan. Tenperaturarekin aldatzen diren gorputzen nolakotasunak magnitude termometrikoak deitzen dira, hauetako batzuk honako hauek izanik:
- Kolorea (adibidez, burdina goritu egiten da tenperatura jakin baten gainetik berotzean).
- Bolumena: solido eta likido gehienak dilatatu egiten dira berotzean; gauza bera gertatzen da gasekin, gasak daudeneko ontziak onartzen baldin badu.
- Orokorrean eroaleen erresistentzia elektrikoa handitu egiten da tenperaturarekin.
Batzutan gorputz baten kolorea magnitude termometrikoa da, tenperaturarekin aldatu egiten baita.
Oreka termikoa
Tenperatura desberdina duten bi gorputzek elkar ukitzean, bien arteko mugan dauden molekulek talkak jasaten dituzte gorputz bakoitzaren tenperaturak parekatzen diren arte. Azkenik, oreka termikoko egoera bat lortzen da, tenperaturak neurtzeko prozeduretan oso baliagarria izaten dena.
Elkar ukituz jartzen diren tenperatura desberdinetako bi sistemek azkenean oreka termikoko egoera bat lortzen dute.
Termometroak
Tenperatura neurtzeko tresnarik arruntena termometroa da. Tresna hauetako lehenengoa Galileo Galilei zientzialari italiarrak asmatu zuen 1603 urtean, eta printzipio honetan oinarritzen zen: hodi batean sartutako ur-zutabe bat dilatatu egiten da tenperatura igotzean eta uzkurtu egiten da tenperatura jaistean.
Gaur eguneko termometroetan merkurio, alkohol edo beste likido batzuetako zutabeak erabiltzen dira.
Oso tenperatura altuak neurtzeko termometro bereziak erabiltzen dira eta pirometro deituriko tresnak ere bai, azken hauek fenomeno optiko eta termoelektrikoetan oinarritzen direlarik eta gutxi gorabehera 4.000 ºC-ra arte neurtzeko aukera ematen dutelarik.Pirometro baten eskema, oso tenperatura altuak neurtzeko tresna eta gorputz gori batetik datorren argia korronte elektriko neurgarri bihurtzen duena.
Termopareak
Tenperaturak neurtzeko beste tresna bat termoparea da, bi metal desberdinek (adibidez, kromoak eta nikelak) bat egitean sortutako gailua. Tenperatura-aldaketak termopareko bi zatien arteko potentzial elektrikoaren desberdintasuna eragiten du, Seebeck efektu legez ezagututako fenomenoaren arabera, bere balioa multzoaren tenperaturaren araberakoa izanik.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.