98ko belaunaldia (III). Antzerkia eta poesia

Valle-Inclanen testuek bere nortasun xelebrea islatzen dute eta horien ezaugarri nagusiak originaltasuna eta antzerki izaera dira. Indarreko estetika burgesarekiko aurkakotasuna dela eta, aurreko mugimenduekin apurtu eta letra munduan iraultza handia hasi zuen, ia berak bakarrik. Poesian, Antonio Machadoren (1875-1939) sentikortasuna modernismo intimistatik Gaztelako paisaiaren erabilerara doa, Espainiako arima deskribatzeko baliabide gisa.

Valle-Inclan

Antzerkia

Valle-Inclanen antzerki lanak bost denboralditan banatu ohi dira:

  • Ziklo modernista, Ruben Darioren estetikan oinarritutakoa (28. gaia ikusi): El marqués de Bradomín (1906) eta El yermo de las almas (1908).
  • Ziklo mitikoa, bere jaioterria den Galizia abiapuntutzat hartuta sortutakoa. Ziklo honetan, pertsonaiak mugitzen dituen indarra gaiztakeria da: Comedias bárbaras trilogia eta Divinas palabras.
  • Fartsaren zikloa, sentimental eta groteskoaren arteko aldea aurkezten duena: Tablado de marionetas para educación de príncipes (1909, 1912, 1920) izeneko obra multzoa.
  • Esperpentoen zikloa: Luces de bohemia (1920 eta 1924) eta Martes de carnaval (1930) liburukia.
  • Amaierako zikloa. Horretan Valle-Inclanek muturrera eraman zituen aurreko proposamen dramatikoak. Obrak oinarrizko hiru gairi buruzkoak dira, hain zuzen, zekenkeria, lizunkeria eta heriotzari buruzkoak: Retablo de la avaricia, la lujuria y la muerte (1927).

Esperpentoa

Mundua ikusteko modu bat da, errealitatea deformatu eta desitxuratzen duena, horren atzean dagoen benetako irudia aurkezteko asmoz. Horretarako, Valle-Inclanek parodia erabili, objektuak eta animaliak gizatiartu, eta gizakiak aberetu edo gauza bihurtzen ditu. Modu horretan aurkeztuta, pertsonaiek ez dute gizatasunik eta txotxongilo edo panpina gisa agertzen dira.

Max Estrella eta don Latino, Lluis Pascualek zuzendutako Luces de bohemia obraren antzezpen batean.

Narratiba

Valle-Inclanen ekoizpen narratiboa estetika modernistaren barruan hasi zen. Aldi horretan aipagarriak dira bere Sonatas (lau dira, sonata bat urte-sasoi bakoitzerako), Bradomíngo markesaren maitasun-kontuak kontatzen dituztenak, markesa andrekoi "itsusia, katolikoa eta sentimentala" zelarik.

Hurrengo nobelek gai historikoa zuten: La guerra carlista (1908-09), Galizia landatar superstiziosoan girotuta, eta El ruedo ibérico (1926-36), Isabel II.aren Espainiaren karikatura.

Tirano Banderas izeneko obrak Hego Amerikako diktadore baten eta inguratzen duen gizartearen jausialdia kontatzen du.

Antonio Machado

Antonio Machado XX. mendeko Espainiako poeta nagusienetako bat dela esan daiteke, 98ko belaunaldiko idazle enblematikoenetako bat ere dela. Bere lanen artean, honako hauek nabarmentzen dira:

Soledades, galerías y otros poemasLiburu honek (1907) zirrara eta sentimenduez betetako poesia aldarrikatzen du, izandako esperientzia irudimen sortzailearen gainetik dagoela. Bertan, maitasunik gabe galdutako gaztetasunaren sentimendu malenkoniatsua gogoratzen da.

Machadoren modernismoa erritmoan, erriman eta herentzia sinbolistan agertzen da: ametsa, arratsaldea, ilunabarra, iturria, ura eta abar.

Antonio Machado, Alfonsok egindako argazki batean.LIBURUTEGI NAZIONALA, MADRIL.

Machadok aurreko ildo intimista baztertu eta Gaztela eta Andaluziako geografian barneratzen da. Liburu horretan, tresna eta gaien aukera zabala jorratu zuen.

  • Soriako paisaia: Machadok antzinako Espainia epiko eta ospetsuaren, eta bere garaiko Espainiaren arteko bereizketa egin zuen. Izan ere, azkenak aspaldiko xarma galduta zuen.

    Unamuno edo Azorinek bezala, paisaia erabili zuen Espainiako arima aurkitzeko baliabide gisa.

  • Machado, Baezatik, Soriako paisaiaz gogoratzen da nostalgia handiz, distantzia eta Leonorren oroitzapenagatik hau goraipatuz.

    Ziklo horretan Espainia ezjakin, immobilista eta tradizionalaren aurkako kritika soziala agertzen da.

  • Proverbios y cantares: gizaki eta munduaren enigmei buruzko gogoeta laburrak dira. Filosofikoa eta herrikoia batu egiten dira horietan.
  • Elogios: atal hori literato eta pentsalariei omenaldia emateko idatzitako hamalau poema autonomoez osatuta dago.

San Saturioko ermita Duero ibaiaren ertzean (Soria). Gaztelako paisaiak eta pertsonek sakonki markatu zuten Antonio Machado.

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana