Informazio gehiago
Jean Etxepare (1877-1935)
Argentinan jaioa, gazte zelarik Euskal Herrira itzuli zen bere gurasoekin (1883). Itsasoz bestalde jaiotako idazle laiko bakarrenetarikoa da Etxepare. Larresoroko apaizgaitegira bidali zuten (1889) apaiztu zedin, baina ez zuen bokaziorik. Atzerriko hizkuntzak atsegin zituen eta lana, pilota eta otoitza ziren garai hartako bere hiru amodioak. Bertan ezagutu zituen, Abbadia, Lilie eta Hiriart-Urruty, besteak beste.
1893an Filosofia ikasketei ekin zien, batik bat erlijio kezkak argitu nahian. Haren maisu zen Larraldek kezkak alde batera utzi eta Elizaren bidea eta Jesukristoren pausoei jarraitzeko aholkua eman zion. 1894an Bordeleko Unibertsitatera jo zuen Medikuntzako ikastetak egitera. Sendagile izateko, pilotariaren gorputzaren ezaugarriei eta eritasun bereziei buruzko ikerketa-liburua idatzi zuen. Liburuaren aitzin-solasean Euskal Herriko ohitura, hizkuntza eta erlijioa goraipatzen ditu. Fedea ahuldua zuen arren, inoiz ez zuen galduko.
24 urterekin sendagile egin zen. Lekornen 4 urte egin ondoren, 21 urtez Alduden aritu zen sendagile lanetan.
Lehen Gerrate Mundiala piztu zenean, parte hartu behar izan zuen. Garai hartan piztu zitzaion berriro erdi galdurik zuen fedea. Ondoren, ezkondu eta Kanbon sendagile-lanetan aritu zen. Lagunak egin zituen Hego Euskal Herrian eta euskal mugimenduaren ezagutzarekin batera hizkuntzaren garbizaletasunaren moduak jaso zituen.
Bizitza medikuntzari erabat lotua eman zuen. Are gehiago, alemaniera ikasi zuen bere lanbidearen inguruan sortzen ziren aurrekuntzen berri jakin ahal izateko. Lanean ziharduela hil zen.
Idazle lanak hainbat aldizkaritan
1902an Eskualduna aldizkarian hasi zen idazten, ohikoak ez ziren gaien inguruan: osasuna, ekonomia, Frantziako politika, nazioarteko politika, etab. Ez zuen aldizkarian erdi-euskaraz erdi-gaskoiz idatzi nahi; euskara garbiaren aldekoa zen.
Bere anai apaiza Pierrekin batera ere, Eskualdun laborarien almanaka egin eta argitaratu zuten hamar urtez, 1914an gerra piztu arte. Euskaltzaindia sortu aurretik euskararen inguruan hainbat bilkura egin ziren euskararen akademia sortzeko xedez. Etxeparek bilkura horietan parte hartu zuen. 1919an Euskaltzaindia sortu zenean, euskaltzain urgazle izendatu zuten. Eskualzaleen Biltzarreko lehendakaria ere izan zen.
Bestalde, Gure Herria aldizkarian kolaboratzaile gisa aritu zen. Bertako orrietan agertu zen lehen aldiz Beribilez, bere bigarren liburua izango zena.
Buruchkak eta Beribilez, bere bi obrak
Bi liburu besterik ez zituen idatzi. 1910ean bere lehen obra eman zuen argitara, "Buruchkak" izeneko artikulu-bilduma. Liburu ederra, baina, bi artikulutan gai korapilatsuak jorratzen zituen: erlijioaren irakaskuntza eta seigarren mandamentua. Argitara eman baino lehen kopia bat bidali zion bere emaztegaiari; honek, irakurritakoan, liburua hautsi eta beraien arteko erlazioa eten egin zuen. Honen ondorioz, liburua ez argitaratzea erabaki zuen eta kopiaren bat edo beste lagunen artean banatu zuen.
1931an, bigarren liburua argitaratu zuen, Beribilez, Nafarroan eta Gipuzkoan barna eginiko ibilaldiaren kronika. Behe-nafarreraz idatzia dago eta bertan ere gai zorrotzak azaldu zituen. Izan ere, liburuaren kapitulu batean, bidaiariak Loiolako Santutegira joaten dira eta bertan dagoen jesuita batek San Inazioren eta beste santuen aurka hitz egiten die.
Literatur euskalki berri baten sortzailetzat hartu dute; behe-nafarreran oinarritua, baina lapurtera ahaztu gabe.
Laffitek Etxeparez zioena
Laffiten esanetan, Etxepare "euskaldun idazleetan nagusia", "maisua" eta "gure lehen entsegugilea" da. "Bere liburuak, Buruchkak eta Beribilez maisu lanak dira...Euskara berri bat sortu du, euskara aristokratikoa deituko nioke nik, Abbadiarena bezain ausarta eta aberatsagoa, Hiriart-Urrutyrena baino malgutasun gutxiagokoa, sentimenaren eta adimenaren ñabardurak erakusteko gai den euskara".
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.