Informazio gehiago
Hego Amerika. Karibea eta Andeak
- Guyanak: Guyanatako goi lautada edo mendigune bezala ezagututako eskualde naturala betetzen dute. Lurralde hau Guyanako frantziar koloniak eta hizkuntza ingelera eta nederlandera duten bi estatuk, Guyana eta Surinam, hurrenez hurren, betetzen dute.
- Venezuela eta Kolonbia: Gaztelaniaz hitz egiten duten bi estatu hauek lurraldearen eremu zabalena betetzen dute, Panama, Ekuador, eta Perurekin batera, 1830. urterarte Kolonbiako Errepublika Handia osatu zuten. Panama 1903. urtera arte mantendu zen Kolonbiako probintzia moduan. Gaur egun Venezuelak Guyanarekin lurraldetasun liskar bat mantentzen du.
Andeak
Andeetako gune zentralak aitzinako inka inperioaren gune nagusia hartzen du. Gaur egun hizkuntza hispanoko hiru herrialdek betetzen dute gune hori:
- Peru: inken oinordeko kulturala, andeetako nazio handiak aitzinako ohitura tradizional asko mantentzen ditu, espainiar jatorriko erlijio eta bizimodu batekin elkarbizitzan. Honen erakusle da kitxua hizkuntza gaztelaniarekin batera lurralde osoan ko-ofiziala dena.
- Ekuador: Kolonbia handitik banatutako herrialde txikiak Perurekin etengabeko tentsioak ditu. Ekuadorrek 1942an Peruk kendu zizkion Amazonaseko lurraldeak aldarrikatzen ditu.
- Bolivia: Paraguayk bezala, ez du itsasorako irteerarik Txilek 1883ean kendu zionetik. Populazioa eskasa da baldintza klimatiko eta erliebe latzagatik. Ekonomia ez dago oso garatua.
Ekonomia
Ande eta Karibeko eskualdeko herrialdeek egoera ekonomiko paradoxiko bat bizi dute, nahiz eta Latinoamerika guztian ohikoa izan: mota guztietako baliabide oparotasuna (nekazaritzakoak, abeltzaintzakoak, basoak, petrolioa¿.) eta azpiegitura, industria, finantza sare eta zerbitzu gabezia orokorra.
Kausak anitzak dira. Horien artean kanpo-zor handia, inbertsio falta eta gune honetako ezaugarri den ezegonkortasun politikoa. Laurogeita hamargarren hamarkadan zehar, eskualdean erregimen demokratikoen ezarrera nolabaiteko berreskurapen ekonomikoarekiko paralelo izan dela ematen du. Dena dela, finantza egoera merkatuko gora beheren menpe mantendu zen, 1998 eta 1999ko Latinoamerikako burtsen krisietan agerian jarri zen moduan.
Desoreka sozialak
Ekonomiaren egoera latzaren arrazoi nagusienetariko bat gizarte desoreketan datza. Latinoamerika osoan endemikoa ematen duen arazo honen jatorria konplexua da, baina kausa batzuk zehaztu daitezke.
- Aberastasunaren banaketa txarra: populazioaren parte oso txiki batek baliabide eta kapital guztiak kontrolatzen ditu, lan eskaintzaren bidez bizitza maila orokorra handitzen lagunduko lukeen industria sortzen inbertitu barik.
- Txirotasuna: aurrekoaren emaitza da populazioaren gehiengoak ia ez duela bizitzeko baliabiderik eta honek aldi berean nahigabea eragiten du.
- Ezegonkortasuna: Latinoamerikan XIX. eta XX. mendeetan zehar maiz eman diren estatu kolpeek eta altxamendu gerrillariak, aurreko bi puntuen ondorio dira. Edozein zentzutako erregimen autoritarioek eta gudek inbertsioak urruntzen dituzte eta krisi egoera iraunkorra bihurtzen da.
Quito, Ekuadorreko hiriburua.
Cuzcoko irudia, inka inperioko hiriburu ohia, eta gaur egun Peruko hiri indartsua.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.