Gorputz baten pisua eta masa

Erdi Aroan astronomiari eta zerutar gorputzei buruz egindako azterketen ildo berbera jarraituz, fisikak aztergai hartu zuen gorputzen masen arteko erakarpena. Erdi Aroko azterketa horiei esker, naturaren indarrik ikusgaienetariko baten jatorria aurkitu zuten: pisua edo Lurrak gorputzengan eragiten duen erakarpen-indarra, bere masarekin estu lotuta dagoela.

Grabitatearen elkarreragina

Grabitatearen elkarreragina da masa duten edozein bi gorputzek elkarren artean eragiten duten erakarpena. Lotzen den indarraren magnitudea zuzenki proportzionala da kontsideratutako gorputzen masarekiko eta zeharka proportzionala da aipatutako gorputzak bereizten dituen distantziaren karratuarekiko.

Bi gorputz arteko grabitatearen erakarpen-indarren norabidea eta noranzkoa.

Grabitatearen indarraren adierazpena Newton-en grabitatearen lege unibertsal gisa ezagutzen da (21. gaia ikusi) eta modu horretan ematen da:

Horri dagokionez, m1 eta m2 masak dira; r, masa horien arteko distantzia eta G grabitatearen konstante unibertsala.

G-ren balioa honakoa da: G = 6,67 · 10-11 N m2 kg-2 (5. gaia ikusi). Orain dela gutxi arte, aipatutako G horren balioari buruzko lehen zehaztapena Erresuma Batuko Henry Cavendish zientifikoari lotu zitzaion.

Pisuaren definizioa

Grabitatearen elkarreraginaren ezaugarri bat pisua da, alegia: Lurreko masak eragiten duen erakarpen indarra, bere azaleran edo hurbileko azaleran kokatutako edozein gorputzean. Horrenbestez, pisua gisa honetan adierazten da:

Lurraren masa izango da. Lurreko azaleran, r planetaren erradioarekin bat dator, eta bere ikurra izango da (5. gaia ikusi).

Grabitatea

Gorputz baten pisua eta masa arteko harremana grabitazio-eremuko intentsitatea deitzen da, edo beste modu batera esanda: grabitatea. Grabitazio unibertsaleko legearen arabera, Lurreko azaleran, grabitateak honako balioa dauka:

Neurketak, Lurreko azaleratik altuera handietara egiten badira (adibidez, hegazkin batetik edo mendi baten tontorretik), g-ren balioa gutxitzen da, Lurreko erdigunearekiko dagoen distantzia handiago egiten delako. Hau da, gorputz baten pisua txikiagoa da altuera handitzen den heinean. Horretaz gain, pisua neurketa egiten den tokiaren arabera zer edo zer aldatuko da, Lurra ez delako guztiz borobila.

Masa eta pisua

Pisua magnitude aldagarria da. Pisuaren balioa, Lurraren erdigunearekiko distantziaren araberakoa da, beraz, ezin da esan gorputz bakoitzaren bereizgarria dela.

Pisua eta masaren arteko harremana grabitate izeneko konstante baten araberakoa da. Newton-en dinamikaren funtsezko legea aplikatzen bada (5. gaia ikusi), ikusten da grabitatea azelerazio-forma berezi bat dela. Beraz, pisuaren adierazpen bektoriala honako hau da:

Grabitate-zentroa

Gorputz baten pisua zera da: gorputz hori osatzen duen materiaren osagai elementaletan eragiten duten indar guztien emaitza. Hala ere, kalkuluak sinplifikatzeko, honakoa esaten da: gorputz bakoitzean, pisua puntu bakar batean aplikatzen da, grabitate-zentroa izenekoa (laburdura: cdg).

Edozein simetria duten gorputzetan, grabitate-zentroa simetria-zentroarekin bat dator (adibidez, kubo baten zentro geometrikoa).

Grabitate-zentroaren definizioa: pisua aplikatzeko puntu bat gorputz batean.

Indarrak eta higidurak

Pisua indar-mota bat da, eta horregatik, higidura eragin dezake. Horixe bera gertatzen da gorputz bat erortzen uzten denean, altuera jakin batetik: pisuaren eraginez, g azelerazio bat hartzen du eta ondorioz lurrera erortzen da.

Hala ere, gorputza azalera horizontal batean dagoenean, eta kanpo-indarrik ez dagoenean, gorputzak atsedenean dihardu. Pisua egon badago, baina kasu horretan, azalera laua izatearen eraginez konpentsatua dago. Horrelakoetan, esaten da gorputza orekan dagoela.

Gorputz edo sistema batean oreka existitzeko, bi baldintza bete behar dira:

  • Gorputzean eragiten duten indar guzietatik ateratzen den emaitzazko indarra nulua izatea, hau da: ez dago translaziorik.
  • Aipatutako indarren biraketa-une guztien batuketa nulua izatea, hartara ez da errotaziorik egongo.

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana