Informazio gehiago
Jainkotiar ahalguztiduntasuna eta Ekialdeko aristotelismoa
XI. mendea: Pedro Damian eta San Antselmo
Pedro Damianek jainkotiar ahalguztiduntasunaren kontua azaldu zuen (1007-1072) eta dialektika ondorioak ateratzeko orduan zentzuduna ez denean arriskutsua dela ohartarazi zuen. Ondorio horietako bat hurrengoa da: Jainkoak egiten ez duena egin ezin duelako da. Horren aurrean, Pedro Damianek uste zuen Jainkoak egitea erabakitzen zuena baino askoz gauza gehiago egin zezakeela.
Baieztapen hori indartzeko, bereizketa bikoitza egin zuen izadiaren boterearen eta botere jainkotiarraren artean, denboraren eta Jainkoaren betikotasunaren artean. Amaitzeko, Jainkoak gure denboraren dimentsioan (iragana, orainaldia eta etorkizuna) ezer egiten ez bazuen, egin nahi ez zuelako zela zioen, baita denbora haren mendean zegoela ere.
Bestalde, San Antselmok (1033 - 1109) dialektika aplikatu zuen teologiaren edukia gehiegi arrazionalizatzeko gehiegikeriak saihestuz, San Agustinen fedearen arrazionalizazioaren programari jarraiki.
Damianekin bat dator (Jainkoak nahi duena baino gehiago egin dezake), baina bere ekarpen ospetsuena Jainkoaren existentzia egiaztatzen duen argudio ontologikoa da: hobezintasunak existentzia dakarrenez, Jainkoa dagoela ondoriozta dezakegu, Jainkoa izaki perfektua delako kontzeptutik abiatuta.
XII. mendea: Pedro Abelardo
Pedro Abelardok (1079 - 1142) zalantzan jarri zuen jainkotiar ahalmena borondateak hautatutakoa baino gehiago egiteko aukera zuen arlo gisa ikustea. Osotasun-printzipioan oinarrituta eta Jainkoa gehieneko ongia izanda, hobea nahi eta egin besterik ez du nahi izango eta ondorioz, mundu hau egin dezakeen onena da. Jainkoak ez du lan egiten beragandik kanpo dagoen behar batengatik, bere izaeraren beharrarengatik baizik. Beraz, mundua beharrezkoa eta ezin hobea da, goi-mailako kausa on, zuhur eta handi baten ondorioa baita.
XIV. mendea: Scoto
Duns Scotok (1265 - 1308) XIII. mendearen lehenengo erdian potentia absoluta (Jainkoaren ahalmena, berez) eta potentia ordinataren (borondateak nahi izandako ahalmena) artean ezarritako bereizketa zabaltzen lagundu zuen. Scotoren aplikazioa honako hau da:
- Gizaki bat lege naturalari edo jainkotiar ordenari lotzen zaionean, guztiz mendean dago eta potentia absolutan jardungo du.
- Subjekturen bat (Jainkoa eta gizakia) legeari guztiz lotzen ez zaionean, hau da, borondatea haren mendean egon eta horren mugen barnean jarduten duen neurrian baino ez, subjektuak potentia ordinatan jardungo du.
Ekialdeko aristotelismoa
Avicena eta Averroes bezalako filosofo musulmanek Aristotelesen filosofiari buruz egindako ikerketak latinera itzultzeari esker, Mendebaldeko mundu kristauak Estagirakoaren lanaren interpretazio bat ezagutu zuen, arabiar zientziei lotuta eta interpretazio neoplatoniko baten barnean zegoena.
- Avicenak (980-1037) Aristotelesi buruz eskaini zuen bertsioak jatorri neoplatonikoko doktrinak azaldu zituen. Jarraian adierazitakoak horietako batzuk dira:
- Munduaren sorkuntza bitartekatua: Jainkoak lehen adimena sortu zuen eta hortik beste guztiak etorri ziren ilargi-azpiko behe-mundura heldu arte.
- Lehen kausa jainkotiarraren irudikapen bateratuta, ilargi-azpiko mundu eta mundu zerutiarrarena.
- Gizaki guztientzat adimen bakarra dagoenaren ideia.
Ikuspuntu horrek gatazka asko sortu zituen, aristotelismoa eta fedeari arrazoia emateko joera zuen filosofiaren ikuskera kristaua batzeko zailtasun berriak kontuan hartuta.
- Averroesek (1126 - 1198) Aristotelesen De Anima eta Metafisika obren tratatu eta iruzkin asko idatzi zituen. Horiek latinera itzuli ziren XIII. mendearen lehenengo erdian eta helburua Greziako filosofoa avizenismoan zegoen interpretazio neoplatonikotik ateratzea zen. Averroesek fede erlijiosoarekin gatazkak sortzen zituzten Aristotelesen filosofiako alde batzuei heldu zien: munduaren betikotasuna, izakien gaineko jainkotiar probidentzia ukatzea eta arimaren hilkortasuna.
Averroesek egia bakarra eskuratzeko hiru modu ezberdindu zituen, gizakien ahalmenaren araberakoak:
- Erlijioa, behe-mailan eta jende xehearen eskura dagoena.
- Teologia, maila ertainean dagoena eta jende xeheak baino adimen handiagoa duten gizakientzat dena.
- Filosofia, goi-mailan dagoena eta jainkotasunaren ezagutza zientifikoa eskuratzeko gai diren adimenen pribilejioa dena.
- Lehenengoan, Avicenaren okerrak saihesteko aditua zela uste zuten.
- Bigarrenean, gogor kritikatu zuten gizakien balizko adimen materialaren ez-orokortasun eta ustelezintasunari buruz azaldutako doktrina zela eta.
Averroesi Kordoban egindako monumentua, Pablo Yustiren obra dena.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.