Informazio gehiago
Unibertsalei buruzko eztabaida. Boeciorengandik Ockhamengana
Arazoa
Ikuspegi historikotik, arazoaren jatorria Platon eta Aristotelesengan dago. Gaiaren mamia honela laburbil daiteke: "Gizona", "zaldia", "animalia" bezalako hitz orokorrei (unibertsalak) aparteko eta benetako existentzia dagokie -izendatzen dituzten banakako gizakien pluraltasunaren baliokidea dena-, ala gizon, zaldi eta animalia zehatzak dira bakarrik -benetako existentzia dutenak-, eta unibertsalak irudimenaren edo giza arauen emaitza dira? Galdera hauxe da: "zer existitzen da?".
Ikuspegi platonizatzailea: Porfirio eta Boecio
Unibertsalei buruzko arazoa mendebaldeko metafisikarako ezarrita geratu zen Porfiriok Aristotelesi eta Boeciok Porfiriori egindako iruzkinetan.
Porfiriok (233 - 305) genero eta espezien estatutu ontologikoaren gaia azaldu zuen, baina ebazteari uko egin zion, logikarako sarreraren eremua gainditu eta ezagutza aurreratuak eskatzen zituelako. Arazoa bi enuntziatutan oinarritu zen:
- Badaude generoak eta espezieak beren baitan ala bakarrik pentsamenduan?
- Benetan badaude, gorpuzdunak dira ala gorpuzgabeak; sentipenezko gauzetatik bereizita daude ala horien barruan daude?
Boeciok (470 - 525) Antzinate eta Erdi Aroko filosofien arteko zubi gisa jardun zuen eta Porfirioren galderei erantzun zien, ikuspegi aristotelikoa hartuta:
- Generoak eta espezieak ez dira existitzen berez, hots, ez dira substantziak.
- Unibertsala adimenetik kanpo existitzen den zerbaiten kontzeptua da.
- Unibertsala gorpuzgabea da eta sentipenezko gauzetan existitzen da, banakako akzidente gorpuzdunei lotuta eta bananduta, gizakien adimenak osatutako kontzeptua den aldetik.
Boecioren Consolatio Philosophiae obraren ilustrazioa, 1697. LIBURUTEGI NAZIONALA, MADRIL.
Errealismoa eta nominalismoa XII. mendean
Unibertsalei buruzko eztabaida XII. mendean hasi zen, Compiègneren-go Roscelino (1050 - 1120) nominalismo eta Pedro Abelardoren (1079 - 1142) errealismoaren arteko aurka egitearekin.
Roscelinok unibertsalaren errealitatea ukatzen zuen nominalismo erradikala hartu zuen: espeziea eta generoa ez dira existitzen gizakiarengandik kanpo, existitzen den errealitate bakarra gizakia da eta unibertsala flatus vocis (igorpen fonetikoa) baino ez da.
Abelardok Roscelinoren nominalismoaren aurka egin zuen. Bere ustez, unibertsala banan-banan hartutako banakako gizaki edo gauzen pluraltasunaren predikatua da; ohizko adiera duen eta adimenean irudi bati lotzen zaion hitz bat (vox, nomen).
Errealismo mugatua XIII. mendean
Brabanteko Siger eta Aquino-ko Santo Tomas
Brabanteko Siger (1240 - 1284) eta Aquino-ko Santo Tomase
(5. gaia ikusi) errealismo eta nominalismoaren arteko erdiko jarrera hartu zuten.- Sigeren ustez, unibertsala partikularretatik abiatuta abstrakzioaren bidez lortutako kontzeptua da, gauzen izaeran du oinarria, judizioetan bilduta geratzen dena.
- Aquino-ko Santo Tomasen ustez, unibertsalak jainkotiar adimenean eta zeruko gorputzetatik banandutako adimenetan existitzen dira, forma intelektual gisa. Forma horiek espezie bateko izaki guztietan daude, baina kopuruei dagokienez, ezberdinak, banakakoak eta zehatzak dira izaki bakoitzerako.
Ockham, nominalismoa XIV. mendean
Unibertsalei buruzko eztabaidan, Ockham-eko Guillermok (1280 - 1348) jarrera nominalista hartu zuen: unibertsala ez da existitzen bere baitan, ezta beste gauza baten barruan ere, akzidente, ezaugarri eta esentzia bereziak dituzten izaki bereziak baino ez dira existitzen.
- Unibertsala ariman baino ez da existitzen, kanpoan ezin da existitu.
- Unibertsala adimenaren kontzeptuaren bidez, gizakiak antzeko indibiduoen pluraltasun bati egiten dio erreferentzia.
- Banakako gauza edo izakitasunei lotzen gaituen eta aipatzen dituen zeinua da.
- Gauza zuzenean aipatzen du eta ez kontzeptua, horren mendean badaude ere.
Ockhamek hizkuntzaren benetako hondakina proposatzen du, ontologia zorrotz murriztea dakarrena. Ockhamen nominalismoa aldaera ezberdinekin zabaldu zen Europa osoan, Aquino-ko Santo Tomasek lehen defendatzen zuen interpretazioari aurka egiten zion interpretazio modernoa osatzen zuela.
San Roke, Ockham-eko Guillermoren Sacramento altaris obra, 1513. LIBURUTEGI NAZIONALA, MADRIL.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.