Historia

Luis eta Sabino Arana anaiek (Eusko Alderdi Jeltzalearen fundatzaileak) 1894. urtean sortu zuten. Hondo zuri baten gainean San Andresen gurutze berdea irudikatu zuten. Hasiera batean, diseinatutako bandera guztien artean, Bizkaiko lurraldearekin bat zetorren hau, baina hiru hamarkaden ondoren, Ikurrina Euskal Autonomia ordezkatzera pasa eta Euskal Herriko sinbolo bilakatu zen.

Frankismoaren diktadura-garaian, ordea, Ikurrinaren agerraldia Espainian gogor jazarria izan zen eta Frankismoaren kontrako sinbolo bilakatu zen. Franko hil ostean ere, Ikurrinaren erakustaldiak zigortua izaten jarraitu zuen, nahiz eta pixkanaka, suspertzen joan. Horren adibide garbia da 1976ean, Realaren eta Athleticen artean jokatu zen partida, bi taldeetako kapitainak zelaira ikurriñarekin atera ziren unea, hain zuzen ere.

Atotxa futbol zelaia. 1976

(Argazkia: http://www.euskomedia.org/)

1977ko urtarrilaren 19an berriro ere honen erabilera baimendu zen, eta bi urte geroago, 1979an, Euskal Herriko Autonomia Estatutuaren 5. artikuluak Autonomia Erkidego honetako bandera ofizialtzat jo zuen.

Ezaugarri teknikoak

Ikurrina hitza, ikuriña grafiarekin, Aranaren sorkuntza izan zen, ikur neologismotik etorritako hitza, hain justu.

Euskadiko Autonomia Estatuarena den Abenduaren 18ko 3/1979 Lege Organikoak, Eusko Kontseilu Nagusiaren Aldizkari Ofizialean 1980ko urtarrilaren 12an argitaratua, eta Estatuaren Aldizkari Ofizialean 1979ko abenduaren 22an, 5. artikuluaren 1. idatzi-zatian dioenez, ¿Euskal Herriko ezaugarria ikurrin bigurutzeduna da: aspa berde bat, gurutze zuri bat gainean eta hondo gorriaz osatua ¿. Ikurrinaren definizio horrek dekretu bat du oinarri, hain zuzen ere, ¿Euzkadiko Bitarteko-Jaurlaritzaren Lehendakaritzak 1936ko urriaren 19an emandakoa, Euskadiko Agintaritzaren Egunerokoan 1936ko urriaren 28an argitaratua. Gaur egun arte mantendu den definizioa da. Behin betiko idazketak honela zioen:

Euzkadi'ko ikurriña, ondoz gorria izango da. Gainean, ertzetik ertzera bi zerrenda musker eta aldamen-erditik aldamen-erdira, gurutze zuri bat; Gurutze zuri hau gain-gainean dela. Neurrik, hauexek izan bitez: bost neurkin luze eta bi neurkin laurogei neurkin ehunen zabal den oihalari, 0,43 m. dituzten zerrendak dagozkio. Oihalaren arauz, neurri hauek gehitu edo txikitu daitezke noski.

(Argazkia: http://www.euskadi.eus/)

Gaur egungo estandar teknikoetara egokitzen diren koloreak ahalik eta hoberen identifikatzeko, eta banderen neurrien erreferentzia argiagoak ezartzeko, bidezkoa da ikurriñari buruz atal berezi bat irekitzea Erakunde-Nortasunaren Eskuliburu honetan, beti ere hasieratik onartutako ezaugarriak funtsean errespetatuz. Horrela, koloreak honela erabiliko dira: gorrirako Pantone 485 C (%100 magenta eta %100 horia) eta berderako Pantone 347C (%100 horia)

Neurriei dagokienez, hasierakoei eusten zaie. Ikurrina laukizuzen bat da, eta bere garaiera oinarriaren luzeraren %56koa da; aspa eta gurutzea osatzen duten zerrendek zabalera bera dute, alegia, oinarriaren zabalera osoaren %8,6a.

Esanahia

Sabino Aranak Ikurrina sortu zuenean Bizkaia, independentzia eta Jainkoaren esanahia eman nahi izan zion, beraz, kolore gorriak Bizkaia ordezkatzen du, edota, kasu honetan, Euskadi. Bestalde, San Andresen kolore berdeak Euskal Herriko independentzia irudikatzen du eta baita Gernikako haritza ere, euskal askatasunaren sinboloa. Erdi Aroan, Padura izeneko tokian, euskaldunen eta espainiarren arteko guda izan zela diote. Bertako harriak odolez busti ziren, eta egun hartatik aurrera Arrigorria izena hartu du. Nahiz eta ez jakin guda hori historikoa edo kondairazkoa izan, San Andresko gurutzea ia beti erabili izan da euskal banderetarako. Azkenik gurutze zuriak Jainkoa irudikatzen du.

Egungo erabilera

Euskal Autonomia Erkidegoan legez onartuak dauden banderak, bertakoa, lurralde historikokoa, Ikurrina, espainiarra eta europarra dira, nahiz eta Bizkaian eta Gipuzkoan, gehienbat bertakoak eta ikurriñak hartu protagonismoa. Egun, Euskal Herriko alderdi politiko guztiek, eta munduan zehar dauden euskal etxeek erabiltzen dute Ikurrina.

Euskal gizarteko zenbait sektore ez-nazionalistak ere bandera honekin identifikatuak sentitzen dira.

Ikurrina Tolosako Udaletxean zintzilik

(Argazkia: http://www.euskomedia.org/)

Nafarroaren eta Iparraldearen kasua bestelakoa da, izan ere, bere erabilera ez da ofiziala, eta batez ere, euskal mugimenduek erabiltzen dute. Gune hauetan euskal hiztunen ikuspegi kulturalean eta euskal nazionalisten eremu politikoan erabiltzen dute batik bat. Nafarroan legeak Ikurrinaren erabilera debekatu egiten du, eta aldiz Iparraldean asko erabiltzen dute eta ez dago Ikurrinaren erabilera arautzen duen inongo legerik. Horregatik, ez da harritzekoa Baiona, Donibane Lohitzune edo Sarako udaletxeetan balkoitik zintzilik ikustea.