Kordofonoak

Gitarra

Harizko musika-tresnen barruan, gitarra errondaila izenekoen artean dago, bandurria eta lauda instrumentuekin batera. Abesti askotan erabili izan da eta erabiltzen da gitarra, bere erritmoarekin, armoniarekin eta doinuarekin kantaria laguntzeko.

Gitarraren erabilerari buruzko zenbait adibide bildu zituen Aita Donostiak Música y músicos en el País Vasco (1951) lanean. Horietako batean, Nafarroako gorteetako antzinako datuak oinarritzat hartuta, Don Tello infantearen taldeko musikarien artean harpalariak, biolak, eta gitarristak zeudela esaten da. Bestalde, Baionan XVIII. mende amaierako musikaren gainean, ia familia guztietan biolina, tronboia eta batez ere gitarra jotzen zuen norbait zegoen, Aita Donostiak testu horretan jarritako beste adibide baten arabera.

El Oasis. Viajes al País de los Fueros Juan Mañé y Flaquerrek 1880an editatutako obran, Markina-Xemeingo (Bizkaia) Karmengo jaiei buruzko aipu bat agertzen da. Bertan adierazten denez, erromesek fandangoa eta arin-arina dantzatzen zuten txistuaren eta danbolinaren, dultzainaren, gitarraren eta panderetaren soinuek lagunduta, irrintzien eta suzirien artean.

Gitarra

Tal como presenta Jesús Ramos en su obra Materiales para la elaboración de un censo de músicos populares de Euskal Herria... , eran muchos los guitarristas de las diferentes regiones de Navarra se reunían en las fiestas Iruña en el siglo XVIII. Según ese escrito, la mayoría de esos guitarristas eran ciegos y muchos vivían en la Casa de Misericordia de Iruña, hecho que refleja que eran de clase social pobre. En muchos casos, el que tocaran la guitarra en la calle tenía que ver con la práctica de la mendicidad.

Euskal Herriko musikarien artean, gitarrista ugari izan da, baina, zalantzarik gabe, gure lurraldeko historian ezagunena Jose Mari Iparragirre (1820-1881) izan da. Ez zen ospetsu egin gitarra jotzeagatik, interpretatu zituen abestiengatik baino; halere, beti erabiltzen zuen harizko musika-tresna hori kanten doinuari laguntzeko. Bere abestien artean, Iparragirrek bazuen gitarrari eskainitako bat:

Gitarra zartxo bat da neretzat laguna
honela ibiltzen da artista euskalduna
egun baten pobre beste batez jauna
kantari pasatzen det nik beti eguna.

Hoy día, existen muchos cantantes que, como ya hizo Iparragirre, interpretan sus temas con la ayuda de la guitarra. Pero es en los recitales de jota que se hacen en La Ribera navarra donde se hace uso de este instrumento como antaño.

Biolina

Hoy en día, se da casi por sentado que "arrabita" en euskera y "violín" en castellano son el mismo instrumento de música, pero examinando la antigua documentación, queda claro que bajo esta denominación se confunden dos instrumentos diferenciados que se parecen: el rabel y el violín . Como en otros sitios, en Euskal Herria se usaba antiguamente el rabel y, más tarde, seguramente el lugar de ese instrumento lo ocupó el violín. De ahí, podría venir la confusión entre los nombres de los dos instrumentos de música.

Aita Donostia recoge en una de sus obras algunos detalles sobre la denominación de estos instrumentos de cuerda pulsada. Tal como explica en ese texto: "arrabit = violón, rebec; arrabitari = el que toca el violín; arrabit-egile = luthier, el que elabora instrumentos de música de cuerda; xirribita = violín, rabel; xirribitari = el que lo toca".

Continuando con esa obra, podemos encontrar informaciones respecto al uso que se le daba al violín en otro tiempo. En un escrito de 1641, en Iruña, se cita a Juan de Gorroz, un juglar rabelista, y a Guillén de Garroch, un salterio, ambos de la Navarra francesa, que hacían música por las calles con el violín y el salterio. En otro texto de 1819, en Lapurdi, se habla de que la orquesta está compuesta habitualmente por un violín o una flauta de tres agujeros (txirula).

Biolina

En su obra Materiales para la elaboración de un censo de músicos populares en Euskal Herria... , Jesús Ramos presenta una lista de intérpretes de este tipo de instrumentos que en el siglo XVIII acudieron a las fiestas de Iruña. En ese listado aparecen numerosos violinistas llegados de Lapurdi, Araba, la Baja Navarra, Gipuzkoa, el Roncal, Baztan y otros lugares de Navarra.

Por otro lado, tal como aparece en otro escrito de Aita Donostia, a finales del siglo XIX solía haber rabeleros tocando en las romerías de las Encartaciones, en Bizkaia. En una de las fotos del archivo de Euskal Dantzarien Biltzarra, aparecen violinistas-rabeleros, acompañados de pandereteros.

En nuestro territorio se han utilizado en numerosas ocasiones este tipo de instrumentos, tanto en solitario, como con el pandero, o con el tamborín y el salterio (txirula-txistu/tamboril).

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana