Taula periodikoa

Informazio gehiago

Taula periodikoa

XIX. mende hasieratik zientzialariek taulatan sailkatu izan ohi dituzte elementu kimikoak, beraien propietateen arabera antolatuta. Lan horien erakusgarri da gaur egun oraindik ezagutzen eta erabiltzen dugun taula periodikoa. Taula horrek 18 zutabe ditu eta elementu bakoitzak bere lekua betetzen du Z zenbaki atomikoaren arabera, baina betiere gorakako segidan. Metalak eta ez metalak bereizita daude; gas nobleek periodo bakoitzaren amaierako zatia betetzen dute; eta lur arraroak (lantanidoak eta aktinidoak) taulatik kanpo daude, bakoitzak 14 elementu dituen bi lerrotan.

Taula periodikoaren egitura

Taula periodikoak 7 lerro horizontal edo periodo ditu, 1etik 7ra zenbakituak. Horrez gain, 18 zutabe bertikal edo talde ditu, 1etik 18ra zenbakituak. Bestalde, antolaketa honez gain, ohikoa da S, P, D eta F izeneko lau bloke aipatzea; balentziaren geruza dagoen orbitalaren arabera egiten da antolaketa hori.

S blokea, 1. eta 2. taldeetako elementuek osatzen dute. Lehenengo taldeko elementuek, metal alkalinoek, ns¹ elektroi konfigurazioa dute. Metal lurralkalinoek, berriz, ns² konfigurazioa dute eta 2. taldea osatzen dute.
P blokea 13.etik 18.erainoko talde guztiek osatzen dute, beraien balentziako elektroiek p orbitalak betetzen baitituzte. 13. taldetik aurrera p taldea hasten da eta beraien kanpoko konfigurazioa ns²np¹ da. 17. taldeko elementuek halogenoen taldea osatzen dute eta beraien elektroi-konfigurazioa ns²np⁵ da. Gas nobleak 18. taldeko elementuak dira, balentzia geruza erabat beteta dute eta beraien elektroi konfigurazioa hau da: ns²np⁶.
D blokeko elementuak taularen erdialdean daude eta 3tik 12ra bitarteko taldeak osatzen dituzte. Trantsizio elementuak deitzen zaie. Kanpoko elektroiek n-1 mailan dauden d orbitalak betetzen dituzte. Konfigurazio ugari dituzte, 3. taldeko (n¿1)d¹ns²-tik hasi eta 12. taldeko (n¿1)d¹⁰ns²-raino.
F blokea barneko trantsizio-elementuek osatzen dute. Bakoitzak 14 elementu dituen bi sailek osatzen dituzte eta (n-2) mailako f elektroi orbitalak betetzen dituzte. Elektroi-konfigurazioa honela idatzi daiteke era orokor batean, salbuespenak salbuespen (n¿2)f^1¿14×(n¿1)d¹ns², n-ren balioa 6 da lantanidoen kasuan eta 7 aktinidoetan. Elementuen ezaugarri fisiko batzuk aldatu egiten dira erregularki beraien elektroi-konfigurazioaren arabera; hau da, taula periodikoan betetzen duten lekuaren arabera. Horregatik deitzen zaie ezaugarri edo propietate atomiko periodikoak.

Elementuen taula periodikoa.

Ionizazio energia

Ionizazio energia (EI) deitzen zaio atomo gaseoso batetik elektroi bat banantzeko eta ioi bat sortzeko behar den beharrezko energiari.

Ionizazio energiaren aldaketa taula periodikoan.

Afinitate elektronikoa

Elementu baten afinitate elektronikoa (AE) trukatzen duen barneko energia da; atomo neutro, gaseoso eta funtsezko egoeran dagoenak elektroi bat hartzen du eta ioi mononegatibo bihurtzen denean.

Afinitate elektronikoaren balio absolutuaren aldaketa taula periodikoan.

Elektronegatibitatea

Elementu baten elektronegatibitatea (EN), elementu horren atomo batek berarengana elektroiak erakartzeko duen kapazitate erlatiboa da, lotura kimiko baten parte denean.

Elektronegatibitatearen aldaketa taula periodikoan.

Izaera metalikoa

Izaera metalikoa (c.m.) periodo batean ezkerrerantz igo ohi da, eta aldiz, beheraka, elementu adierazgarrien taldeen kasuan.

Izaera metalikoaren aldaketa taula periodikoan.

Bidali

Zuzendu

Eskubideak

Orria posta elektronikoz bidali

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

Facebook

Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Eskup

Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

Twitter

Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Tuenti

Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

Google Buzz

Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Meneame

Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

Derechos de reproducción de la obra

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

Atomoa eta mola