Determinatzaileak

Determinatzaileak ekuazio linealetako sistemak ebazteko oro har erabiltzen diren tresna boteretsuak dira. Historiari begira, matrizeak baino lehenagokoak diren arren, gaur egun azken horien bateragarriak diren entitate matematiko bezala erabiltzen dira.

Determinatzaileak eta matrizeak

A matrize karratu bati dagokion determinatzailea matrizea osatzen duten elementuekin egindako zenbait produktuen batuketa da.

n ordenako A matrize karratu bat hartuta, horren determinatzaileak |A| edo det (A) ikurra hartzen du. Determinatzaile horren balorearen kalkulua matrizea osatzen duten elementuekin egiten da.

2 ordenako determinatzaileak

Determinatzailerik errazena 2 ordenako matrize karratu bati dagokiona da. Orduan, determinatzailea zenbaki erreala da, ondoko faktoreen batuketa hau bezala lortutakoa:

Sarrus-en erregela

A jatorrizko matrizea 3 ordenakoa denean, Sarrus-en erregela erabiltzen da horren determinatzailea kalkulatzeko. Determinatzaile hori sei terminoen batuketatik lortzen da:

  • Hiru positibo, hiru faktoretako biderkadura hauek osatuta: diagonal nagusiko hiru elementuak eta diagonal horren perpendikularrak diren bi errenkadetako elementuak, aurkako bertizearengatik biderkatuta.
  • Beste hiru negatibo, hiru faktoretako biderkadurek ere osaturik: bigarren mailako diagonaleko hiru elementuak eta horren paraleloak diren errenkadetakoak, aurkako bertizearengatik biderkatuta.

Hots, A matrize bat hartuta:

Sarrus-en erregelaren arabera, beraz, adierazpen horrek emango du determinatzailearen garapena:

Minor osagarriak

n ordenako matrize karratu bat hartuta, jatorrizko matrizeko (aij) elementu bat dagoen errenkada eta zutabea kentzean sortzen diren (n - 1) ordenako matrize bakoitzak minor osagarria izena du.

Esate baterako, 3 ordenako matrize karraturako:

beste batzuen artean, ondoko minor osagarri hauek defini daitezke:

Adjuntuak eta matrize adjuntua

n ordenako A matrize karratu baterako, aij elementuaren Aij adjuntua da elementu horren minor osagarriaren balorea (-1)rengatik biderkatua eta i gehi jra berretua. Hau da:

A matrize karratua hartuta, A* edo Adj (A) izeneko horren matrize adjuntuan, A-ren elementuak horien adjuntuek ordezkaturik daude:

Determinatzaile baten garapena

Determinatzaile baten balorea horren matrizeko elementuen adjuntuetatik lor daiteke. Horrela, A matrizea hartuta, horren |A| determinatzailearen balorea da horren errenkadetako edo zutabeetako bateko elementu bakoitza elementu horien adjuntuengatik biderkaduren batuketa. Esate baterako:

Kasu horretan, determinatzailea lehenengo errenkadatik garatu da. Oro har, determinatzaile bat errenkadetatik edo zutabeetatik garatu ahal da.

Garapen horri esker, 3 baino handiagoko ordenako matrize karratuen determinatzailearen balorea kalkula daiteke, ordena hori hurrenez hurren murriztuz: adjuntuen erregelarekin, 3raino, eta, gero, Sarrus-en erregela aplikatuz.

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana