Kontaminazioa ahal den neurrian murriztu egin behar da, gizon-emakumeen osasunean, izaki bizidunetan eta gure ingurunean kalte garrantzitsuak sortzen dituelako.

Egunero euri azidoa, ozono-geruzaren zuloa, baso-soiltzea, marea beltzak edota gure ibai eta kosten kutsadurari buruz hainbat gauza entzuten dugu. Horiek dira kezkatzen gaituzten ingurumen-arazoak. Horiek ezagutu eta konponbide bat lortzeko zer egin dezakegun jakin behar dugu.

Airearen kutsadura

Airea premiazkoa da guretzat, izaki bizidun guztiok arnastu eta bizitzeko ezinbesteko elementua baita. Eta hala gas atmosferikoak nola uhin soinudunak airean aurkitzen dira. Ingurune honen aldakuntzak epe motzean neur daitezkeen ondorio negatiboak eragiten ditu, hau da gizon-emakumeen osasunean kaltea edota epe luzera klimaren aldaketa.

Berotegi-efektu naturala eta artifiziala

Atmosferan berotegi-efektu natural bat badago, eta horri esker Lurrean bizia aurkitzea posible da. Karbono dioxidoa edo CO2 atmosferan aurkitzen dugun gas naturala da, oxigenoa edo nitrogenoa bezalako beste gas-osagai batzuen moduan eta bero dezente absorbitzeko kapazitatea dauka. Gaur egun, gizon-emakumeen ekintzek (berogailuak, ibilgailuak, industriak...) eragindako isurtzeen ondorioz atmosferaren tenperatura igotzen ari da. Gehiegizko berotze hori berotegi-efektu artifizialak sortzen du eta egoera honek mundu-mailako ondorio garrantzitsuak emango ditu, aldaketa klimatikoa horien barnean aurkitzen delarik.

Aldaketa klimatikoa

Glaziazio desberdinek Lurraren historia glaziazio arteko periodoetan banatzen dute. Periodo hauen tenperaturan 5 edo 6 ºC bitarteko aldea dago, planetan bizia mantentzeko aldaketa gogorra sortzeko modukoa. Hortaz, atmosferaren tenperaturaren gaur egungo gehitze-erritmoa 0,3 ºC 10 urtero izaten jarraitzen badu, lehen aipatutako berotegi-efektuak eraginda, zientzialari askoren ustez mende horren erdialdera egoera klimatiko berri baten aurrean jarriko ginateke eta honen ondorioz tenperaturan, eurian, haizean, ur-mailan& aldaketak gertatuko lirateke.

Berotegi-efektu artifizialaz gainera, atmosferan gertatzen ari diren beste aldaketa garrantzitsuak ikertzen ari dira, euri azidoa eta ozono-geruzaren murrizketa adibidez, biak ere gizon-emakumeen ekintzen ondorioz sortuak.

Euri azidoa

Badira jarduera industrial batzuk gasen emisioa eragiten dutenak, eta horiek atmosferan eguzkiaren erradiazioaren eraginez konposatu azido bilakatzen dira. Sustantzia hauek lurrean eta uretan jalkitzen dira, partikula lehorren moduan edo euri moduan hezetasuna dagoenean, eta hortik dator euri azidoa izena. Bere azidotasun altuak bai izaki bizidunetan eta bai ekosistemaren osagai bizigabeetan eragiten du, batez ere ahulak diren horietan edo ingurumeneko baldintzen aldaketaren ondorioz aldagarriak direnetan.

Beraz, airearen aldaketa honek hurrengo fase batean lurzoruaren eta uraren kutsadura eragiten du, eta zuzeneko eragina du izaki bizidunetan.

Ozono-geruzaren murrizketa

Ozono-geruza, lur-azaletik 10 edo 45 kilometro bitarteko distantziara aurkitzen dena, Eguzkiak bidaltzen dituen bestelako erradiazioak, ultramoreak alegia, absorbitzeko helburu garrantzitsua dauka. Horiek izaki bizidunentzat oso kaltegarriak izan daitezke, larruazaleko minbizi kopuru handien errudun baitira, edota bestelako gaixotasunak eragiten dituztelako kontrolik gabe erradiazio horien aurrean jartzen garenean.

Ozonoa oso gas ahula da eta kloroarekin edo gizon-emakumeen ekintzen ondorioz atmosferara isuritako beste sustantziekin erreakzionatzen duenean, hondatu egiten da. Ozono-geruzaren aldakuntza oso larria da Antartikan batez ere, hotzaren eraginez eratzen diren kloro kristalak ahalmen hondagarri handiagoa baitute. Hori dela eta, ozono-geruzaren zuloa esaten zaiona sortu da eta Antartikari, Hego Amerikako parte bati, Australiari eta Zeelanda Berriari erasaten die. Azkeneko ikerketek diotenez Ipar Poloari ere erasaten dio.

Hirietako airea eta zarata

Hirigune handiak, atmosfera kutsatzen duten gasak indartsuki emititzen dituzten eremuak dira. Era berean, zarata sortzen dute eta egoera meteorologiko zehatzetan tenperatura-alderanzketen sorreraren arduradunak dira.

Ibilgailuak, berogailuak, zentral energetikoak edo errausketa-instalazioak bezalako industria-mota desberdinek eratzen dituzten emisioek smog edo laino fotokimikoa delakoa ingurumen-egoera zehatzetan sortzen dute, klima lehor eta beroetan adibidez. Horregatik udaldia urtarorik okerrena izan ohi da mota honetako airearen aldakuntzarako. Airean materialak hondatzen dituzten sustantziak eratzen dira eta arnasketa-arazoak edota begitako narritadurak eragiten dituzte.

Kontaminazio akustikoa

Gaur egun gure hiriak gero eta zaratatsuagoak dira. Kontaminazio akustikoak eragin handia du pertsonengan. Garraiobideek, aisia eta industriaren jarduerek eta eraikin publikoek sortzen duten zarata-mailak osasun-kalte desberdinak sor ditzake, pertsona bakoitzaren sentikortasunaren arabera eta jasan behar duen zarataren arabera. Urduritasuna, erritmo kardiakoren asaldura, loezina eta zentzumen-aparatuan kalteak kontaminazio honen ondorio batzuk dira.

Zarata-maila dezibeletan (dB) neurtzen da. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) gehienez onartzen duen maila 65dB dira. Maila horretatik gora arazoak hasten dira, eta 80 db baino handiagoa bada, gortasuna sor dezake. OMEaren azalpenei jarraiki, Europako legeria gehienek 65 dezibeletan jartzen dute muga egunez, eta 55 dezibeletan gauez.

Lurzoruaren kutsadura

Bizi garen inguruko lurrak aldaketak izan ohi ditu, gizakiak berarengan zuzenean nahiz zeharka duen eraginagatik. Zuzenean, modu natural batez hondatzen ez diren eta lurraren azala kutsatzen duten hondakinak sortuz; eta zeharka, urak eta aireak eragiten duten kutsaduraren bidez.

Lurra kutsatzea eragiten dute:

• Euri azidoaren ekintza. Euri azidoa batez ere landareetan eragiten duten lurzoru-aldaketen arduraduna dela uste da. Lurzorua euri hauen eraginez behar baino azidoagoa denean, lurzoruko mineralak konbinatu egiten dira eta landareek ezin dute bere sustraien bidez horiek xurgatu.
• Higadura eta desertifikazioa. Lurzorua modu naturalean higatzen den arren, gizon-emakumeen eraginez higadura azkartu egiten da eta azkenik desertifikazioa gertatzen da. Lurzoruak landare-estaldura galtzen duenean abeltzaintza eta nekazaritza ekintzen ondorioz edo azpiegituren eraikuntzagatik, haizearen eta uraren eraginez higadura gertatzen da. Gainera, urak eta haizeak daramaten hondakinek eta sustantzia kutsatzaileek higadura-prozesua areagotu egiten dute.

Higadurak lurzoruak euri-tantak atxikitzeko ahalmena galtzea eragiten du eta ura lurrindu edo itsasoratu egiten da. Gaur egun lur-azalaren %30 baino gehiago higadura-prozesu batean aurkitzen da.