Prentsa idatziaren historia
Mende batzuk geroago, 713. urtearen inguruan, Albisteak nahasian izeneko publikazio bat kaleratzen zuen Txinan Inperioaren Gobernuak. Bitartean, Erdi Aroko Europan, leku publikoetan jartzen zituzten eskuz idatzitako oharren bidez zabaltzen zen informazioa. XIII. mendean, dagoeneko, Nouvelle manuscrite sortu zuten Ingalaterran berriak hedatzeko.
Tipografia
Johannes Gutenbergek tipografia (metalezko tipoak dituen inprenta) asmatu zuen eta horrek iraultza ekarri zuen. Ordutik aurrera askoz errazagoa izan zen idatzizko materiala kaleratzea, eta laster azaldu ziren herritarrei informazioa zabaltzen zieten orriak. Politika kontuak, gertaerak, portuetako gorabeherak eta beste hainbat gai azaltzen zituzten. Lehenengo berripapera Nurenberg Zeitung izan zen eta 1457an kaleratu zuten, Alemanian.
Denborak aurrera egin ahala, argitalpen horiek maiztasun jakin batekin hasi ziren kaleratzen (egunean behin, astean behin...) eta XVII. menderako kazetak oso zabalduta zeuden Europan eta Amerikan. 1615ean, Frankfurter Journal jaio zen; 1622an, Weekly News astekari ingelesa; 1640an, Gazzeta Publica sortu zuten Italian; 1641ean, Gaceta semanal Bartzelonan; 1661ean, La Gaceta Madrilen; eta abar. Garai hartako kazeta bat bada oraindik ere Suedian. Post-och Inrikes Tidningar du izena eta 1645ean kaleratu zuten lehen alea.
XIX. mendean beste iraultza bat gertatu zen prentsa idatziaren munduan. Lurrunezko prentsa (The Times egunkariak erabili zuen lehen aldiz), argazkia, telegrafoa, errotatiba eta linotipia asmatu zituzten. Horrek guztiak eta gero eta alfabetatu gehiago izateak gora egin zuen nabarmen berripaperen eskaria.
Indarra hartzen ari zela ikusita, mendebaldeko herrialdeak prentsa idatzia legeztatzen hasi ziren eta adierazpen-askatasuna bermatzen zuten lehen legeak indarrean sartu ziren. Horrez gainera, informazioaren egitura antolatu zuten eta albiste-agentziak sortu zituzten, gobernuen eta egunkarien arteko bitartekaritza egin zezaten.
Mass Media
Beraz, XIX. mendean sortu zen gaur egun ezagutzen dugun kazetaritza; horretan aritzen ziren langileak profesionalizatu egin ziren. Publizitatea ere sortu zen, eta egunkariei aldaketa handiak ekarri zizkion horrek: horietako asko prezio baxuagoan saltzen hasi ziren, finantzatzeko behar zutenaren zati handi bat iragarkietatik lortzen baitzuten. Produktu merkeagoa izanik, prentsa jende gehiagorengana iritsi zen eta mass media bilakatzen hasi zen. Horrela, prentsaren munduko lehen talde handiak sortu ziren: Bennet, Pulitzer, Hearst...
Gizartean zuen eraginari esker, prentsa idatzia boterea bereganatzen hasi zen. Mundu Gerretan, adibidez, alde bateko eta besteko armadekin elkarlan estuan aritu ziren, propaganda zabaltzen, gizartea eta soldaduak itxaropentsu mantentzeko helburuarekin.
II. Mundu Gerraren ondoren, ostera, hedabideen arduraren teoria zabaldu zen eta informazio argia kaleratzearen alde egin zuten askok. The Times eredutzat hartuta, gertaeren analisi sakona eta dokumentazio zehatza bultzatu zuten eliteko kazetek.
XX. mendean zehar informazioa zabaltzeko beste formatu batzuk sortu dira eta horiekin lehiatu behar izan du prentsa idatziak, batez ere, irratiarekin, telebistarekin eta Internetekin. Egunkari tradizionalak desagertuko zirela aurreikusi zuten aditu batzuek, nahiz eta oraindik ere goizero milioika ale kaleratzen diren. Hala ere, kazeta gehienek, bai egunkariek bai aldizkariek, teknologia berrietara egokitu behar izan dute: webguneak jarri dituzte Interneten, informazioa zabaltzen dute telefono mugikorren bidez...
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.