Informazio gehiago
Barrokoa Frantzian eta beste herrialde batzuetan
Barrokismotik klasizismorako bidea
XVII. mendeko Frantziako poesian ez zen idazlerik nabarmendu. Mendearen lehen erdialdean joera barrokoak izan ziren nagusi:
- Preziosismoa: espresio jantzi eta fina erabiltzen zuen korronte horrek. Gaiak atseginak izan ohi ziren, eta gehienetan nobleen etxeetan egiten zituzten literatur bilera finetan lantzen zituzten, "salones" deitzen zitzaien.
- Burlazko poesia eta satirikoa: Paul Scarron (1610-1660) nabarmendu zen korronte horretan.
Descartesek azaldu zuen arrazionalismo filosofikoak gero eta entzute handiagoa lortu zuen eta estilo arruntagoa eta soilagoa eragin zuen. Imajinazio neurritsua zuen eta espresio argia. François de Malherbe (1555-1628) nabarmendu zen korronte horretan. Garai hartan sortu zen Akademia Frantsesa (1634) eta klasikoen imitazioa eta artearen arauak errespetatu beharra sustatu zituen.
Hala, klasizismoa sortu zen. Mende hartako bigarren erdialdean nagusi izan zen mugimendu hau eta ilustrazioarekin elkartu zen. Ondorengo olerkariak izan ziren garai hartako ezagunenak: Jean de la Fontaine (1621-1695) alegilaria; eta Nicolas Boileau (1636- 1711), neurtitzez idatzi zuen eta eragin handia izan zuen Arte Poética (1674) lanaren egilea.
Bestalde, narratibari dagokionez, Cyrano de Bergeracek idatzi zuen (1619-55) Viaje a la Luna izan zen lanik garrantzitsuena. Lan harrigarria da, satira eta zientzi fikzioaren artean sailka daitekeena. Horrez gain, Madame La Fayetteren La princesa de Clèves (1678) azpimarratu behar da. Madame La Fayettek eleberri psikologiko eta errealistak idatzi zituen. Prosan idatzitako beste lan aipagarri bat Máximas izan zen, La Rochefoucauld (1613-1680) dukeak idatzi zituen hausnarketa laburren bilduma.Luis XIV.
Corneille, Racine eta Molière
Luis XIV.aren eta nobleziaren babesari esker antzerkigintza bihurtu zen generorik garrantzitsuena.
Pierre Corneille
Pierre Corneille (1606-1684) izan zen tragedia frantziarraren sortzailea. Bere lehen lana El Cid (1636) izan zen, eta Espainiako teatro klasikoan oinarritu zen idazteko. Arauak ez zituela betetzen eta, oso kritikatua izan zen.
Hurrengo bere lanek estilo klasizista zuten: Horacio (1640) eta Cinna (1640). Bi lanak erromatar giroa eta gai politikoa lantzen dute; Polieucto (1642) lanean erlijio gaiak agertu zituen. Antzerkigile bikaina ere izan zen, eta horren erakusgarri da El mentiroso lana, Ruiz de Alarconen oinarritu zuena.
Jean Racine
Jean Racineri esker (1639-99) tragedia klasikoak arrakasta lortu zuen. Formari dagokionez, edertasun izugarria zuten bere lanek, argumentu korapilatsurik ez zuten arren. Gizakien arteko pasioak adierazterakoan indar handia zuen Racinek. Lanik gehienek gai klasikoak landu zituzten; hala nola: Andrómaca,, Británico eta Mitríades. Biblia gaiei buruz ere idatzi zuen eta horren erakusgarri da Ester y Atalia lana.
Bere maisu lana Freda (1677) izan zen. Bertan pasioari eta erruari buruzko azterketa hunkigarria egin zuen. Euripidesen inspiratuta, protagonistak bere semeordeagatik, Hipolito ederragatik, sentitzen duen pasio ezinezkoa kontatzen du.
Molière
Urte askoan, Molière alde batetik bestera ibili zen antzezle lanetan, eta bidaia haiei esker bizitzari buruzko ezagutza handia lortu zuen. Bere komedietan agerian dago ezagutza hori eta gizakien ahulkeriei burla egin zien: pedantekeriari Las preciosas ridículas lanean, irrikari El ávaro lanean, eta aberats berrien ergelkeriari El burgués gentilhombre lanean, besteak beste.
1664an hiru maisu lan bikain argitaratu zituen, seriotasun handiagokoak: Tartufo, erlijioaren hipokresiari gogor eraso egiten zion lana; Don Juan, pentsalari askearen mito ezagunaren gaineko sorkuntza; eta El misántropo, ezkortasun nabaria ageri zuena.
Barrokoa Europako beste herrialde batzuetan
Garai hartako olerkari italiarrik ezagunena Giambattista Marino (1569-1625) izan zen; Adonis (1623) alegia mitologiko luzea idatzi zuen. Bere estiloa imitatuz, poesi korronte bat sortu zen: marinismoa. Mugimendu hau kulteranismoaren oso antzekoa zen, baina ez horren korapilatsua.
Ondorengo hiru pentsalari eta zientzialariek idatzi zuten literatur prosa aipatu beharrekoa da, espiritu errenazentista luzarazi baitzuen:
- Galileo Galilei (1564-1642), zientzi adierazpenaren eredua.
- Giordano Bruno (1548-1600): De los heroicos furores lanean komedia, eta elkarrizketa morala eta literarioa landu zituen.
- Tommaso Campanella (1568-1639): La ciudad del sol tratatu utopikoa idatzi zuen egile eta olerkaria.
Portugalen Gongoraren eragina nabari zen Sor Violante de Ceuk idatzi zuen poesian. Francisco Rodrigues Loboren (1580-1622) prosak garrantzi handiagoa lortu zuen, bere artzain eleberriei esker. Francisco Manuel de Melo aristokratak (1611-1667) ere nobela landu zuen. Bestalde, aipatu beharrekoa da Antonio Vieriaren (1608-1697) oratoria.
Hogeita hamar Urteko gerrak Alemania suntsitu egin zuen eta erlijio poesia lirikoa sortu zen. Estilo barroko neurritsua zuen eta Martin Opitz (1597-1639) eta Angelus Silesius (1624-1677) nabarmendu behar dira. Garai hartako lanik onena Hans von Grimmelshausenek idatzi zuen (1625-76) El aventurero Simplicísimo izan zen; nobela pikareskoa da eta protagonistak eroen plantak egiten ditu gerraren zoritxarrak saihestu ahal izateko.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.