Jaizkibel draga 1933an eraiki zen Bilboko Euskalduna ontzioletan, Pasaiako portuan dragatze-lanak egiteko. Arrosario erako dragaontzi bat zen, 60 metro luze zen, eta desegin gabe geratutako portuko itsas ondarearen lekuko bakarretako bat da gaur egun.

 

Arrosario-dragak arrosario edo eskala batez hornituta zeuden, zeinak askekiko kate amaigabe bat baitzeukan, hondoa induskatzen eta, aldi berean, induskatutako solidoak ateratzen zituena. Erauzitako solidoak zeharkako hodi iraulgarri batera iraultzen ziren, eta dragaren kontra jarritako gangila izenekoetan husten ziren. Askak altzairuzko kaxolak ziren, zuloak izaten zituzten urari ihes egiten uzteko eta ertzetan altzairuzko hortzak edo azkazalak jar zekizkiekeen lurra oso gogorra zenerako. Arrosarioaren mugimendua eskalaren goiko muturrean kokatuta zegoen gurpil eragile batek eragiten zuen; beheko muturrean gurpil gidatzailea arrosarioaren lanaren oinarri gisa erabiltzen zen, hau igo edo jaitsi egin baitzitekeen dragatu behar zen sakoneraren arabera. Kroska egonkortasun handiko plataforma bat zen, oinak ¿U¿ forma zuen; brankan arrosarioa jartzeko irekidura zuen, eta popan zubia eta propultsio-makinak. Draga poparen aldera ainguratzen zen, hau da, erasoa jo nahi zen aldera, eta norabide horretan luzatzen zen lanerako katea dibidieta baten bidez.

Dragez gainera, baziren beste ontzi-mota batzuk ere, gangilak eta gabarrak besteak beste, ibaiadarraren hondoak garbitzeko; haiek denak portuko paisaiako ohiko elementuak ziren.

Jaizkibel Draga Interes Kulturaleko Ondasun deklaratu zuen 1992an Eusko Jaurlaritzako Ondare Batzordeak, eta monumentu kategoria izendatu zitzaion. Gaur egun Ondartxo Ontzioletako harmailan (Pasaian) dago bazterrera utzita.

UNTZI MUSEOA

Untzi Museoak euskaldunek mendeetan zehar itsasoarekin izandako harremanari buruzko ikuspegi oso eta sintetikoa eskaintzen dio bisitariari, ontzigintzari buruzko alderdiak nabarmenduz. Beheko solairuan ontzigintza tradizionalaren prozesua azaltzen da, lehengaiak eskuratu eta manipulatzetik hasi eta ontziolek denboran zehar izan duten bilakaeran buka. Itsasertzeko arotzek erabilitako tresnen bilduma bat dago, eta langintza osagarriek ere beren tokia dute: arraungintzak, oihalgintzak, sokagintzak, eta abarrek. Beheko solairuaren erdi-erdian txipiroitarako batel bat eta balea harrapatzeko XII. mendeko txalupa baten antzera egindako ontzi bat daude. Lehenengo solairua Euskal Herriko ontzigintzaren eta tipologien bilakaerari, itsas portuei eta merkataritzaren historiari eskainita dago. Beste hainbat gairen artean Real Compañía Guipuzcoana de Caracas eta Donostiako Kontsulatua eta Forua aipatzen dira. Nabigaziorako tresnen bilduma bat eta nabigazioaren eta zientzia nautikoaren historian gailendu ziren hainbat pertsonaiari buruzko bideo bat ere ikus daitezke.

Era berean, Untzi Museoa, bere bideari ekin zionetik, itsasoko ondarea berreskuratzeko eta zaintzeko lanetan ere aritu da. 1991. urtean, esate baterako, Jaizkibel dragaontzia zatitzea eragotzi zuen IOHLEEren (Industri Ondare eta Herri Laneko Euskal Elkartearen) laguntzari esker. Era berean, Lagun Artean legatzontzia berreskuratzeko egin zuen lanak ¿Museoak hainbat urtetan ontzi hori erabili zuen hainbat urtez jarduera didaktikoak garatzeko¿, itsas ondarearen kontzeptua herritarren artean zabaltzen lagundu zuen.