Jentil
Gizon basatia zen jentila, oso indartsua, mendi batean, urrutiko etxe batean, bizi zena; harritzar handiak urrutira bota zituena; inguruko kristauekin, gehienetan, bakean bizi zen "paganoa"; Euskal Herriko leize askotan bizi zena.
Meategietan lan egiten zuen meatzaria ere jentila zen; Auza-Gaztelun (Zaldibia) eta Jentilbaratzan (Ataun) bizi zirenakebaita Zaldibin, Ausa-Gaztelun (Zaldibia) eta Jentilbaratzean (Ataun) bizi zirenak ere jentilak ziren. Eta gauza beran, lehen gari ereilea, errementeria, errotaria, kristaua (eliza asko eraikitzen lagundu zuena), eta cromlech eta trikuharri eta etxe batzuk eraiki zituena.
Bestalde, jentilekin zerikusirik duen leku-izen asko dago Euskal Herrian:
"Jentilarri": Izen hori ematen zaie, ipuin batzuen arabera, jentilek urrutitik orain dauden lekura bota zituzten harritzar batzuei. Horien artean, Urdiolako (Arrankudiaga) sakanekoak, izen bereko mendiaren eta Arakaldo gazteluaren artean bola-jokoan ari ziren jentilek botatakoak; Markolakoa (Karrantza), jentil batek botatakoa, eta gizon bat eta horren idi parea zapaldu zuena; Aitzbiribil (Mutriku) izenekoa, Santa Kutz menditik, Ondarroa gainetik jentilek jaurtitakoa; Amilgoa (Mutriku), jentilek Arno menditik botatakoa; Osunako errekakoa (Soraluze), jentil batek Atxolingo gailurretik jaurtitakoa...
San Martin ermitaren (Mañaria) eta jentilek zulatu eta bizileku gisa erabiltzen omen zuten kobaren aurrean dauden harritzar batzuk ere "Jentilarri" izena hartzen dute.
"Jentilbaratza": Izen hori ematen diote Arratetako mendatearen gainean (Ataun) dagoen mendi zorrotz garai bati. Uste denez, mendi zorrotz horren gailurrean ehortzi zituzten azken aldian han bizi izan ziren jentilak. Halaber, Jentilbaratzeko jentilek harreman onak omen zituzten, haitzartearen beste aldean dagoen Agerreko biztanleekin. Diotenez, Agerreko Juan gaixotu egin zen eta jentilek urrezko ohazal bat eraman zuten Agerre baserrira, gaixoaren ohe gainean jar zezaten Elizakoak eman aurretik. Gaixoaren etxekoek ohazala josi egin zuten ohean, elizkizuna bukatutakoan jentilek eraman ez zezaten. Gainera, oilategiko oilarrari kantarazi zioten, argia piztuz, horrela jentilek bat-batean alde egingo zutela baitzekiten. Eta horrela izan zen; oilarra kantuan entzutean jentilek ohazalari heldu zioten baina ez zuten askatzerik izan, presa zutelako. Orduan, ondorengoa esan zuten jentilek: "Agerre, Agerre den bitartean, hemen ez da faltako besomotzik edo elbarririk".
"Jentileio": Laiene harkaitzaren gailurrean (Urdiain) irekitako zulo bat da. San Pedroko ermitara erromes joaten ziren ataundarrek Mandabitako zubitik igaro ohi zuten Agaunza ibaia. Zubi hori elkartzeko erabiltzen omen zuten sorginek, elezaharren arabera. Gero, galtzada zahar batetik, gora igotzen ziren, Bernoko leporaino, Ataun-Burunda mendian. Bada trikuharri bat bertan, aspaldiko dantzaleku baten ondoan. Handik, mendiaren hegoaldera jaisten ziren, Txikilantegiko barrutian dagoen beste trikuharri baten ondotik.
Gero, Atilungo atakatik igaroaz, Sarabe eta Urrizti harkaitzen artetik, Aitziberren ermita ezker aldera utziaz, eta beti behera eginez, Jeztene eta Laiene harkaitzen artako ataka batera iristen ziren, San Pedroren ermitaren ondora. Hegoaldean, Laiene harkaitzari begira, haren gailurrean, Jentileio izeneko zuloa ikusten zuten, eta emakume jentil eder bat ikusten omen zuten, eserita, ilea orrazten.
Zulo edo leiho honek bi metroko altuera du eta metro eta erdiko zabalera. Aipatutako harkaitza hegoaldetik iparraldera igaroz, "Jentilen sukaldea" izeneko esparru itxi batean amaitzen da.
Halaber, Euskal Herriko toponimian askotan azaltzen da "jentil" izena. Hala nola:
"Jentiletxe" dute izena Ataun-Burunda eta Alzaniako mendian dauden trikuharriek. Mutrikun ere bada izen bereko koba bat.
"Jentiletxeeta" (Mutriku)
"Jentilzubi", Baltzolako kobatik hurbil (Dima)
"Jentilzulo" (Leitza eta Orozko)
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.