Hortik aurrera, orijinaltasunak eta produkzioak une larriak biziko dituzte, eta berrogeita hamarreko hamarraldia etorri arte itxoin beharko dugu, urte horietan nazioarte mailan garrantzia handia izan zuen mugimendu sortzailea sortu baitzen.

Mugimendu honetako belaunaldiak abstrakzioaren ildoa jarraitu zuen. Artista handiek osatzen dute talde hau: Nestor Basterretxea, 150 erakusketa baino gehiago ditu Europan eta Ameriketan; Jose Alberdi, Britainia Handiko Arte Ederren Errege Akademiako partaide kanpotar bakarra, eta Ricardo Ugarte, Bruselako Europar Batasunaren eraikin berrirako hautatua.

Beren garaikideetan eragin handiena izan dutenak Jorge Oteiza eta Eduardo Chillida izan ziren.

Jorge Oteiza

Jorge Oteiza (Orio, 1908- Donostia, 2003). Oteiza eta bere lanak XX. mendeko bigarren zatiko abangoardia artistikoan eragina izan dute. Esperimentuarekin eta arte garaikideak gizartean eduki duen paper transformatzailearekin konprometituta dagoen artistaren ospea hartu zuen.

1957an São Pauloko IV. Bi Urteko Nazioarteko Sari Nagusia lortu zuen, eta garai horretan espresionismoa eta figurazioa alde batera uztea erabaki zuen, geometria arrazionalean oinarritutako abstrakzioan barneratzeko. 60. hamarraldian eskultura alde batera uztea erabaki zuen eta artista kolektiboak sortu eta indartzeari ekin zion, Gaur taldea sortu zuen esaterako.

Euskal kulturarekin duen konpromisoak eraginda, haren defentsaren aldeko mugimendu eta jardueretan buru izango dugu. Testuinguru horretan mugituko dira Euskal Eskolako taldeak, probintzia bakoitzean osatuak. Arestian aipatutako Gaur taldea izan genuen aktiboena, eta horren barruan ditugu Oteiza, Chillida, Basterretxea, Zumeta edo Balerdi bezalako izen handiak. Aldi berean, beste profesional batzuekin batera parte hartuko du hainbat hirigintza-proiektutan, hala nola Errenteriako Foruen Plazan edo Madrilgo Kolon Plazan. 1972. urtean eskultura-lanari ekingo dio berriro.

Oteizaren lanen artean honakoak aurki ditzakegu: monolito monumentalak (Preso politiko ezezagunaren monumentua), kaxa geometriko eta "hustuak" edo eraikinak (Kaxa hutsa), erredukzionismoaren eta hutsaren protagonismoaren gailurra liratekeenak.

Caserio vasco

Eduardo Chillida

Eduardo Chillida (Donostia, 1924-2002) arteari egindako ekarpenagatik eta utzitako legatuagatik artista unibertsala da. Gauza materialen eta gauza izpiritualen artean oreka sortzen zuen, horretarako, lurrez, burdinez, altzairuz, granitoz, hormigoiaz eta baita argiaz ere baliatu zen. Horrekin guztiarekin, bere ingurunera egokitutako espazio intenporalak sortu zituen.

Bere produkzioaren barruan hiru alderdi garrantzitsu nabarmendu genitzake: espazioaren definizioa, beharbada arkitekto gisa izan zuen heziketaren ondorio, edo agian, Henry Moore eskulturagileari zion miresmenaren (berak aitortua) eta harengandik jasotako eraginaren ondorio; primitibismo bortitza, Brancusi-rekin bat datorrena, eta azkenik, obraren kokapen ezin egokiagoa. Izan ere, 1966. urtetik aurrera arkitekturaren, eskulturaren eta espazio publikoaren artean biziko da. Beste artista batzuen aldean, Chillidak obraren barruko parte-hartzaile aktibo gisa ikusten du espazio publiko hori.

1958an Parisen bizi ondoren, Donostiara itzuli zenean, hamabi eskultura aurkeztu zituen Veneziako Bi Urtearen Espainiako Estatuaren Pabiloian, eta Eskulturaren Sari Internazionala jaso zuen. Bi urte geroago Kandinsky saria jaso zuen Nina Kandinsky-ren eskutik. 1964an bere erakusketarik handiena Parisko Maeght galerian jarri zuen. Urte berean altzairuz eginiko Haizearen orrazia VI eskultura Parisen jarri zuten Unesco-ren eraikinaren aurrean. Urte betera, Hutsaren inguruan V Washington D.C.ko World Bank-en barruan jarri zuten.

Artearen eta gune publikoaren sinbiosia Donostiako harkaitzetan ikus daiteke, non 1977an Haizearen orraziak ezarri zuten. Egileak berak obra honi buruz "naturari irekia dagoela" dio, olatuen eta haizearen ekintzaren bidez natura horrek esku hartzeko aukera ematen baitu, haren oinarrian irekitako zuloetatik barrena sartzean hotsak eginez, eta metalaren jatorrizko egoera eraldatuz. Egileak, hain zuzen ere, ez du prozesu hori eragozteko inolako asmorik izan, osotasun guztiari espresibotasun handiagoa ematen diola irizten baitio.

Madrilgo Castellana pasealekuan Elkartoki III jarri zen eta beranduago Elkartoki V Bilboko Museoan.

Aipatzekoa da, 2000ko irailean Chillidak Hernanin ireki zuen estalperik gabeko museo zoragarria, Chillida-Leku, artearen munduan eginiko urteei amaiera ona emateko.