XX. mendeko Hispanoamerikako antzerkia

Narratiba eta poesiaren mailara iristen ez bada ere, Hipanoamerikako antzerkia hogeietan hasten da berritzen. Geroztik Hegoamerikako antzerkigintza mundukoarekin batera aurreratzen da: konpromezu politiko sozialetik hasten da, gero aldaketa asko jasango ditu eta azken urteotan sormen kolektiboa finkatuz joango da.

Antzerki modernoaren sorrera

Hogeigarren hamarkadatik aurrera antzerkian ohiturei buruzko errealismoa eta naturalismoa alde batera utzi eta joera berriak onartzen hasten dira (antzerki poetikoa, psikologikoa, metafisikoa, soziala). Joera orokorra bada ere hiru herrietan nabarmenagoa egiten da:

Argentina

Samuel Eichelbaumek (1894-1967) bere pertsonaien kontzientzia arazoetan sakontzen du La mala sed (1920), Cuando tengas un hijo (1929) edo Pájaro de barro (1940) lanetan.

Roberto Arltek (1900-1942), narratzaile paregabea hau ere (87. gaia ikusi), bere anarkismo utopikoa zabaltzen du 300 millones (1932), El fabricante de fantasmas (1936) edo La fiesta del hierro (1940) obretan.

Garaiko antzerki idazle nagusia Conrado Nale-Roxlo (1898-1971) da, hizkera poetikoa eta fantasiazko gai irrealak lantzen dituena: La cola de la sirena (1941) sirena batez maitemintzen den gizon batetaz ari da, El pacto de Cristina (1945) obran Faustoren gaia proposatzen du berriro, Judith y las rosas (1956) gai biblikoaren bertsio komikoa da.


Txile

Armando Moock (1894-1942) Argentinan idazten du bere obra handia. Bere gai nagusia gizakia gizartea liskarra da, burgesiaren giro aspergarrietan: Pueblecito (1918) obrak nekazal mundua eta hiriaren arteko gatazka erakusten du, La serpiente (1920) emakume gaizto batek suntsitutako idazle bati buruzkoa da; Rigoberto (1935) zorionaren alferrikako bilaketaren tragikomedia da.


Mexiko

Rodolfo Usigli (1905-1979) antzerkiaren teorikoa izan zen eta psikologian sakondu zuen bere obretan, El gesticulador (1937), lanean kasu, Mexikoko iraultzari buruzkoa.

Antzerkiaz gain, batzuk poesia ere egiten dute (85. gaia ikusi):

Xavier Villaurrutiak (1903-1950) bere obretan mitoen berrikusketa eta neopsikologismoaren heriotzari buruzko hausnarketa egiten du. La mujer legítima (1943) eta Juego peligroso (1949) lanek bere amodio eta jelosien trametan Freudek duen eragina erakusten dute; Invitación a la muerte (1943), bere maisu lana, Hamleten egokitzapen modernoa da.

Gizartearen azterketa Celestino Gorostizak (1904-1967) El color de nuestra piel (1952) obrarekin, arrazakeriari buruzkoa, eta Salvador Novok (1904-1974) La culta dama (1951), goiko klaseari buruzkoa, eta A ocho columnas (1956), prentsaren korrupzioari buruzkoa, lanekin egingo dute.

Gaur gaurko antzerkia

Talde unibertsitario eta independenteekin, berriztapena antzerki ikuskizunaren alde materialetara zabaltzen da (janzkera, argiak, eskenografia, aktoreak). Gaien ikuspuntutik kritika soziala eta salaketa politikoa nabarmenduko dira.

Osvaldo Dragun argentinarra (1929-1999) garai honetako idazlerik garrantzitsuena da, Fray Mocho berrogeita hamarren taldearekin erlazionatua. Antzerki epiko brechtiarretik hurbil, Historias para ser contadas (1957) obrarekin arrakasta lortu zuen.

Enrique Buenaventura kolonbiarra (1925) TACren zuzendaria da eta antzerkigile politikoa Salaketa (1973) obran, greba egiten duten batzuen aurkako errepresioari buruzkoa. Lan herrikoia da A la diestra de Dios Padre (1960).

Jose Triana (1932) kubatarrak iraultzaren aurreko Kubaren ikuspegi kritikoa erakusten du, La noche de los asesinos (1965) obran esaterako, bere gurasoen hilketa antzezten (antzerkia antzerkiaren barruan) jolasten duten neska batzuei buruzkoa.

Jorge Diaz (1930) txiletarraren figura garrantzitsua abangoardiatik antzerki sozialera pasatzen da. Burgesiari egiten dion kritika eta bakardadea dira bere gai nagusiak, hizkera ironikoaz eta umore beltzaz jorratutakoak, esaterako, El cepillo de dientes (1961), Mata a tu prójimo como a ti mismo (1976) edo Toda esta larga noche (1981) lanetan.

Perun aipagarriak dira Enrique Solari Swayne (1915-1995), Collacocha (1956) egin zuena, gizon batek naturaren aurka duen borrokari buruzkoa, eta Sebastian Salazar Bondy (1924-1964).

Puerto Ricoko Rene Marquesek (1919-1979) bere herriaren arazoak islatzen ditu La carreta (1952) obran, emigrazioari buruzkoa.

Venezuelako Jose Ignacio Cabrujasen (1937-1995) antzerkiaren ezaugarriak En nombre del rey (1963) edo El día que me quieras (1979) lanetako hizkeraren aberastasuna eta historiaren desmitifikazioa dira.

Macunaímaren muntaia, izen bereko Brasilgo taldeak egina 1981ean, Hegoamerikako talde independenteek lortzen duten plastizitatea eta edertasunaren adibidea. (Antzezte Arteen Institutu Nazionala, Rio Branco).

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana