Modernismoa

XIX. mendearen bukaeran, garaiko literatura joeren aurka zeuden izaera berritzaileko lehenengo erakusketak agertzen dira. Mendearen bigarren erdialdean arrakasta izan zuen eredu errealista dagoeneko amaitu da, eta Campoamor eta Nuñez de Arceren (26. gaia ikusi) poesia triunfalista eta prosaikoak ez diete momentuko beharrei erantzuten. Modernismoa, ezarritako guztiaren aurrean erreakzio menderakaitz eta inkonformista bezala sortu zen.

Literatur modernismoa

Literatur modernismo kontzeptuak, Espainiaren nagusitasunerantz doan Hispanoamerikaren literatur independentzia goraipatzen duen modernismoaren aldaera definitzen du, eta bere eredua erabateko edertasuna eta artelanaren perfekzio formala da.

Jatorriak

Literatur modernismoa Hispano Amerikan jaiotzen da 1880 inguruan, lehenengo prosan eta gero bertsoan. Jose Marti (1853-1895) kubatarra eta Ruben Dario (1867-1916) nikaraguarrak hasten dute (84. gaia ikusi).

Modernistek espainiar katolizismotik urruntzea eta bere sustrai amerikarrak baieztatzea bilatzen dute. Horretarako, tradizio erromantiko, sinbolista eta parnasiano frantsesean inspiratzen dira.

  • Erromantikoetatik, bizitzaren aurrean atsekabea, heriotzari kultua, bakardadea, melankolia, gaukotasuna, misteriotsua dena, irudimena eta fantasia hartzen dituzte.
  • Perfekzio formala bilatzea, Antzinatasun grekolatindarraren oroitzapena eta artea artearengatik ideia, inspirazio parnasianoarenak dira.
  • Sugestio ideia eta musikaltasuna (erritmoa, barneko errima, etab.) sinbolismotik datoz.
  • Edertasun modernista irudi bisual, kolore, musika eta soinuzko efektuen bitartez lortzen da.
  • Metro hoberenen artean, alexandrotarra eta dodekasilabikoa nabarmentzen dira. Ahapaldi klasikoetako aldaerak ugari dira.
  • Aberastasun lexiko handia. Aurreko puntuekin lotuta, hitzan espresio aukera guztiak bilatzen dira.

Jose Martíren Lira guerreraren azala, bere Obras completas direlakoen edizio bati dagokiona, 1925. urtean argitaratua. LIBURUTEGI NAZIONALA, MADRIL.

Sagrada Familia tenpluko dorreak, Bartzelonan, Antonio Gaudi arkitektoaren obra. 1862an eraikitzen hasi zen. Esperimentazio modernista arte guztietara iritsi zen.

Ruben Dario

Felix Ruben Garcia Sarmiento, Ruben Dario, (1867-1916), Metapan (Nicaragua) jaio zen. Diplomatikoa eta kazetaria izan zen eta horregatik Europa eta Ameriketako hiri ugari bisitatu zituen. Parisen parnasianoak eta sinbolistak ezagutu zituen eta literatura frantsesaren munduan sartu zen. Leonen (Nicaragua) hil zen.

Darioren obrak -prosan eta bertsoan- bere Europa eta Amerikan zehar eginiko bidaiekin batera, modernismoa zabaldu eta sendotzeko balio izan zuen. Hiru obra nabarmentzen dira:

  • Azul...(1888): bertsoz eta prosaz idatzitako konposizioak dauzka, non estetika berriaren ildoak agerian jartzen baitira.
  • Prosas profanas (1896): bere aurreko obran hasi zen ibilbide elegante eta fina sendotzea da.
  • Cantos de vida y esperanza (1905): Darioren ibilbidean aldaketa suposatzen du. Bere hiru gai ardatzak hauek dira:
    • Gizarteko ihesbide aristokratikoa.
    • Gizarte eta politikari buruzko kezka: Dariok Espainia goraipatzen du eta inperialismo iparramerikarraren aurkako bere iraganera jotzen du.
    • Egonezin pertsonala: norbere izate, denbora eta heriotzari buruzko gogoeta egiten da.

Ruben Darioren argazkia. Cantos de vida y esperanzako lehen poemako bertsoek Darioren aurreko sorkuntzei erreferentzia egiten diete, eta era berean, bere ibilbidean aldaketa markatzen dute.

Modernismoa Espainian

Modernismoa ez zen Hispanoamerikan bezain distiratsu, exotiko eta ausarta izan. Sentsuala eta zentzuzkoarenganako bere gustuak modalitate intimistagoetarako bidea eman zuen. Oinarrizko estetika hartzen da, baina Ruben Darioren ihes egite arketipoa arbuiatzen da.

Poeta modernista nagusienak Salvador Rueda, Francisco Villaespesa, Eduardo Marquina eta Manuel Machado izan ziren.

Manuel Machado (1874-1947)

Baita ere poeta den Antonio Machadoren (31. gaia ikusi) anaia, espainiar modernismoko irudi garrantzitsuenetariko bezala kontsideratzen da. Konposizio ugariren autorea izan zen, Alma (1902), Caprichos (1905), Cantares (1907), Cante Hondo (1912), eta abarretan jasotakoak.

Bere poesian andaluzismoa bizitzaren ikuspegi kosmopolitarekin nahasten da. Zezenei, gitarrari edo cante jondoari dedikaturiko konposizio herrikoi arinekin batera, Machado sakonago eta erlijiosoagoa azaltzen da, espiritualtasun eta fede handiko sonetoen autorea dena.

Manuel Machadok, bere poesia konposizioez gain, bere anaiarekin batera hainbat antzerki obra idatzi zituen.

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana