XVIII. mendeko literatura Ingalaterran

Gainerako Europako herrialdeekin alderatuta, XVIII. mendean Ingalaterra oso aurreratua zegoen politika, gizarte eta ekonomia aldetik, eta hori zela eta, kontinenteko hegemonian Frantzia ordezkatu zuen. Garai hartako bi literatur ezaugarri nagusiak eleberrigintza, modernitatera bidean, berriro ere indartu egin zela eta sentimenduak erromantikotasunaren aurreko adierazpena berreskuratu zuela izan ziren.

Pentsaera ingelesaren urrezko garaia

Pentsalari britainiarrak goiz hasi ziren politikari buruz hausnarketak egiten eta XVII. mendean, kontrajarriak zeuden bi ikusmolde nagusi sortu ziren:

  • Thomas Hobbes (1588-1679), gizakiaren izaerari buruz oso ezkor agertu zen (bere ustez "gizakia otso bat da gizakiarentzat"), eta absolutismoa defendatu zuen Leviatán tratatuan (1651).
  • John Lockek (1632-1704) baieztatzen zuen, bestalde, Estatuak gizabanakoaren ongizatearen alde lan egin behar zuen, bere ustez guztiak askeak eta berdinak baitziren eta gizarteak osatzen baitzituzten. Doktrina honi liberalismo izena eman zitzaion eta 1690ean argitaratu zuen Ensayo sobre el gobierno civil lanean azaldu zuen.

Locke filosofo enpirista izan zen, XVIII. mendean George Berkeley (1685-1753) eta David Hume (1711-1776) bezalaxe. Filosofi korronte honek errealitate nabarmenetik at zegoen, edozein uste gaitzetsi egiten zuen, eta gizakiaren arazo jakin batzuei buruzko hausnarketa bultzatu zuen, bizikidetza politikoari eta sozialari buruzkoa, besteak beste. Bestalde, garai hartan jaio zen zientzia jenio handia: Isaac Newton (1642-1727) eta fisikan iraultza eragin zuten bere teoriek. Guzti horren ondorio praktiko nabarmenenek mendearen bigarren erdialdean gertatu zen Iraultza Industrialean izan zuten eragina.

Augusta Aroa

Izenak berak erakusten duen bezala, oinarri klasikoak izan zituen kultur korronte honek. Orekaren eredua izaera ingeleserako oso egokia zen, ondo egokitzen baitzen. Arrakastarik handiena lortu zuen generoa bidaien literatura izan zen. Lekukotasuna bilatzen zuen genero horrek edo beste ikuspuntu batzuetatik abiatuta errealitatea kritikatzeko erabiltzen zuten.

Lan horietako batek sekulako arrakasta lortu zuen: Daniel Defoeren (1660-1731) Robinson Crusoe (1719). Gaur egun gazteentzako liburu bat den arren, natura menderatu nahi duen gizon baten ahalegin arrazionalari buruzko epopeia da. Idazle beraren beste lan ezagun bat Moll Flanders (1722) da, kutsu pikareskoa duen eleberria.

Jonathan Swift irlandarrak (1667-1745) arima satiriko mingarria zuen. Viajes de Gulliver (1726) lanak bidaien literatura parodiatu eta gizateria gogor kritikatu zuen ilustratuen ikuspuntutik abiatuta. Xelebrea dirudien arren, gazteentzako liburu bezala irakurri ohi da, azken bi zatiak kenduta, ikaragarrienak direnak.

Aipatu beharreko hirugarren idazlea Alexander Pope (1688-1744) izan zen; poeta satirikoa. El robo del rizo (1713) epopeia burleskoa idatzi zuen.

Pazifikoko uharte batean europar bati egin zien harrera ona agertzen duen eszenaren grabatua. "Basati on"-aren kontzeptuak onarpen ona izan zuen XVIII. mendean. Robinson Crusoe lanarekin sortu eta jarraian Rousseauri bermatu zitzaion.

Nobela burgesaren hastapenak

Mendearen bigarren erdialdean beste nobela mota bat sortu zen, modernoagoa, eta maitasun gaiak eta giro burgesak lantzen zituena. Korronte horrek publiko hartzaile gisa gorantz zihoan klase sozial hori bilatzen zuen.

Lehenego pausuak Samuel Richardsonek (1689-1761) eman zituen Pamela o La Virtud recompensada (1740) lanarekin. Amaiera alaia zuen maitasun eleberri epistolarra zen eta moda bat sortu zuen berarekin. Henry Fieldingek parodia egin zion Richardsonen lanari eta Joseph Andrews (1742) argitaratu zuen. Lan horrek Cervantesen eredua jarraitzen zuen (tokiz toki dabilen korapiloa, adiskide batekin doan protagonista, ironia etengabea...). Fieldingek beste eleberri bikain bat ere idatzi zuen: Tom Jones 1749an.

Cervantesek idatzitakoa ondo ezagutzen zuela Laurence Sternek (1713-1768) ere argi utzi zuen Tristam Shandy (1759-1767) lanean. Literatur joko metanarratiboa zen, egitura aldetik sekulako askatasuna zuena. Viaje sentimental por Francia e Italia (1816) ere berak idatzi zuen.

Garai hartako narratibari Jane Austen (1775-1817) amaiera bikaina eman zion. Bere eleberriek, dotorezia eta ironia argiz, herrietako giro burgesetan aztertzen ziren gatazka psikologikok azaltzen zituzten. Bere lanik esanguratsuenak Sentido y sensibilidad (1811), Orgullo y prejuicio (1813) eta, batik bat, Emma (1816) izan ziren.

Mende erdialdeko aurre-erromantizismoa

Poesian erromantizismoa aurreratzen zuten zenbait elementu agertu ziren. Edward Youngek (1684-1765) idatzi zuen La queja de Edward Young lanean, esate baterako, elementu gautarra azaltzen zen, eta baita William Collinsen (1721-1759) Oda al atardecer lanean ere. Erdi Aroko moda bat ere sortu zen garai hartan eta literatur iruzur xelebre bat eragin zuen horrek: James Macphersonek (1736-1796) Poesías de Ossián (1765) lana argitaratu zuen, antzinako olerkari zelta baten olerki bilduma, baina denbora luzez jatorrizkoak zirela uste izan zuten.

Garia haretako olerkaririk azpimarragarriena William Blake (1757-1827) izan zen (margolaria ere). Bere olerkiak sailkatzea oso zaila da, Erromantizismoa aurreratzen baitute baina baita XIX. mende amaierako sinbolismoak ere. Horregatik, sinboliko-ameslari, edo erlijiozko eta errealismo artean sailkatu izan dute bere lana.

Nobelaren azpigenero herritar bat ere sortu zen, nobela gotikoa: Erdi Aroan girotuta zeuden foiletoiak. Genero horrek krimenak, ilargipeko gauak, misterioak eta abar kontatzen zituen. Ondorengo lan hauek nabarmendu behar dira: Horace Walpoleren El castillo de Otranto (1764), M. G. Lewisen El monje, eta batik bat, Mary Shelleyren (1797-1851) El doctor Frankestein.

1994ean Kenneth Branaghek Mary Shelleyren Frankestein lanean oinarrituta egin zuen filmaren eszena.

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana