Informazio gehiago
XVIII. mendeko literatura Frantzian
Literaturari dagokionez, XVIII. mendean Neoklasizismoa nagusitu zen Frantzian eta horregatik esan ohi da aurreko garaiaren luzapena izan zela mende hori. Ideia ilustratuen indar iraultzaileak, hala ere, mende amaieran Antzinako Erregimena botatzea lortu zuen Frantziako Iraultzarekin (1789).
Korronte ilustratua: "philosophe"ak
Frantzian sortua, filosofia ilustratua Europan zehar zabaldu zen, ideia arrazionalista eta erreformista berritzaileei esker (18, gaia ikusi). Bere ordezkari nagusiek, pentsalari polifazetikoek eta borrokalariek, literaturara jo zuten beraien pentsamoldea zabaltzeko.
- Montesquieu baroiak (1689-1755) arrakasta handia lortu zuen tratatu politiko bati esker: Del espíritu de las leyes (1748). Estatuaren botereak banatzea defendatu zuen Montesquieuk lan horretan. Eleberri epistolar bat idatzi zuen, Cartas persas (1721), eta gizarte frantziarraren ikuspegi kritiko gogorra azaldu zuen, abiapuntu bezala herrialdea bisitatzen ari ziren bidaiari pertsiar batzuk hartuta.
- Voltaire philosophearen, edo pentsalari ilustratuaren, eredua izan zen. Diccionario filosófico idatzi zuen 1764an, baina horrez gain, opuskulu eta panfleto ugari idatzi zuen hamaika gairi buruz (Tratado sobre la tolerancia, El filósofo ignorante). Irakurleek liburu horiek irentsi egiten zituzten.
Bere literatur lanak oso ugariak izan ziren, olerkaria eta dramaturgoa ere izan baitzen. Bere kontakizun alegorikoek arrakasta handiagoa izan zuten, arazo moralak agertzen baitzituzten, gizakiari buruzko ikuspegi ezkor batetik. Honako lan hauek nabarmendu behar dira: El ingenuo (1767) eta, batik bat, Cándido o el optimismo (1759), bere maisu lana izan baitzen. Lan horretan protagonistaren berezko onginahiak uneoro gizartearekin talka egiten du.
- Denis Diderotek (1713-1784) bere bizitzaren zatirik handiena La Enciclopedia (1751-1772) egiten eman zuen. Lan hori jakituria ilustratuaren sintesia izan zen, horren zuzendaria izan baitzen. Antzerki lanez gain (¿Es bueno? ¿Es malo?), antzerkiari buruzko teoriak eta eleberriak ere idatzi zituen: La religiosa, bokaziorik ez duen moja baten aitorpenak kontatzen dituena; Jacques el fatalista ; eta bere lanik onena, El sobrino de Rameau, non protagonista erabili zuen bere ideia nagusiak laburtzeko.
- Jean-Jacques Rousseau izan zen Ilustrazioko disidente handia. Bere ustez, gizateriaren gaitz guztiak kulturak eragiten zituen eta sentimenduaren garrantzia azpimarratu zuen arrazoiaren kalterako. Horregatik izan zen sentsibilitate erromantikoko ideiak aurreratu zituena. Bere ideia politikoak El contrato social (1762) lanean adierazi zituen eta eragin handia izan zuten Frantziako Iraultzan. Bere literatur laneko libururik garrantzitsuenak honako hauek izan ziren:
- La nueva Eloísa (1761): eleberri epistolar luzea da eta maitasuna eta eginbeharren arteko norgehiagoka kontatzen du. Sekulako arrakasta lortu zuen.
- Emilio o De la educación (1762): eleberriaren eta hezkuntzarako tratatuaren arteko lana izan zen. Sekulako eragina izan zuen etorkizuneko pedagogian.
- Confesiones: San Agustinen lehenengo espiritu-autobiografia izan zen.
Literatura neoklasikoa
Mende hartan arrakastarik gutxien izan zuen generoa poesia izan zen. Estetika neoklasikoak, autore grekolatindarren imitazioan oinarritua zegoenak (arauak eta heziketa helburu zituen korronteak) (18. gaia ikusi), ez zuen genero hau ia landu. Neoklasizismoaren azken urteetan azaldu zen olerkari bikain bat: André Chénier (1762-1794); eta bere olerki bukolikoak eta idilikoak azpimarragarriak dira.
Teatro neoklasikoko idazlerik onenak komedia egin zuten antzerkigileak izan ziren, Dideroten sentimendu drama burgesaren saiakeraz gain:
- Alain-René Lesagek (1668-1747) Espainiako barrokoko errepertorioa bere egin zuen eta lan ugari idatzi zituen.
- Pierre de Marivaux (1668-1747) idatzi zituen amodio kontu atseginen lanei esker egin zen ezaguna. Horietako batzuk honako hauek dira: El juego del amor y del azar edo La doble inconstancia. Bi lan horietan kritika soziala eta morala nabaria zen.
- Pierre-Agustin de Baeumarchaisen bizitza (1732-1799) oso azkarra izan zen. Espainiar giroa azaltzen zuten bi fartsa arin eta barregarri idatzi zituen: El barbero de Sevilla (1775) eta Las bodas de Fígaro (1784).
Nobelak sekulako arrakasta lortu zuen. Lehenengo lan garrantzitsua Lesagek idatzi zuen Gil Blas de Santillana entretenigarria izan zen: eleberri pikaresko baten ustezko imitazioa zen. Marivauxek bi eleberri sentimental luze idatzi zituen: La vida de Marianne eta El campesino enriquecido.
François Prevostek (1697-1763) idatzi zuen Manon Lescaut (1731) maisu lana bihurtu zen, maitasun pasio erakargarri bati buruz egin zuen azterketa psikologikoari esker. Pasio horrek protagonistak eraman eta bultzatzen ditu.
Ohiturak baretu izanak nobela libertino izeneko azpigeneroa ekarri zuen. Modu klandestinoan banatu behar izaten zituzten, liburu hauek erotismoa, antiklerikalismoa eta ideia iraultzaileak batzen baitzituzten. Marques de Sadek (1740-1814) eman zion korronte horri amaiera, zein, bere lanen ezmoraltasuna zela eta, kartzelan sartu, eta gero eroetxe batean hil zen. Bere lanen artean Justine azpimarratu behar da.
Mende amaieran Bernardin de Saint-Pierreren Pablo y Virginia (1787) lanaren arrakasta nabarmendu behar da. Ingurune natural batean gertatzen den nerabe baten amodio kontu garbia da. Mende bereko beste eleberri bikaina Choderlos de Laclosen (1741-1803) Las relaciones peligrosas (1782) izan zen, aristokraziaren libertinismoari buruzko deskribapen epistolar ikaragarria.
Aubertek egin zuen grabatu honetan (Liburutegi Nazionala, Paris), Voltaire, Diderot, D'Alambert eta beste pentsalari ilustratu batzuk ikus daitezke. Jada benetako intelektual modernotzat zituzten ilustratu horiek garai hartan.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
-
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
-
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
-
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
-
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
-
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
-
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.
- XVIII eta XIX mendeetako literatura Europan
- XVIII. mendeko literatura Frantzian
- XVIII. mendeko literatura Ingalaterran
- XVIII. mendea Alemanian eta Italian
- Alemaniar Erromantizismoa
- Erromantizismo ingelesa eta frantsesa
- Italiako Erromantizismoa. XIX. mendeko literatura Hispanoamerikan
- XIX. mendeko Iparramerikako literatura
- Frantziako eleberri errealista
- Eleberri errealista Ingalaterran eta beste hainbat herrialdetan
- XIX mendeko Errusiar literatura
- XIX. Mende bukaerako Frantziar poesia