Informazio gehiago
Gipuzkera literarioaren hasiera
Iparraldean zer-nolako aurrerapenak egin ziren ikusita, mendebaldean euskal literatura suspertzen hasi zen. Horrela, hainbat idazle oparo sortzen hasi ziren.
Larramendi
Aita Manuel Larramendi Andoainen jaio zen 1690ean, eta 1766an hil zen Loiolan. Jatorriz Aita Manuel de Garagorri zen arren, Larramendik amaren abizena erabili zuen, dirudienez, ez zelako aitarekin ondo konpontzen.
Hamabi urte zituela aita hil zitzaion, eta horrek erabaki zuen Larramendiren etorkizuna. Antonio de Miner izeneko osaba jesuita Bilboko Lagundian zebilen lanean, eta Larramendi hara eraman zuen morroi txiki gisa aritzera. 17 urterekin Lagundi horretan hasi zen ikasten. Ondoren, Salamancan ikasketak jarraitu zituen. Irakasle ere izan zen, besteak beste, Salamancan eta Valladoliden. 1730ean Baionara joan eta han erreginaren konfesore lanetan aritu zen. 1733an, ordea, Donostiara ihes egin, eta azkenik, 1734an Loiolara erretiratu zen.
Larramendi euskararen apologista sutsua izan zen, Sarako Etxeberri bezala. Hala ere, Sarakoak ez bezala, ia lan guztiak gazteleraz idatzi zituen. Euskaraz dauden lanen artean zenbait gutun eta hitzaurre besterik ez du: guztira 200 orritara ere ez dira iristen.
Hona hemen izenburu garrantzitsuenak:
- De la antigüedad y universalidad del bascuence en España.
- El imposible vencido: arte de la lengua bascongada. Lehen euskal gramatika.
- Discurso histórico sobre la antigua famosa Cantabria.
- Diccionario Trilingüe. Bi ale.
- Coreografía de Guipúzcoa, Autobiografía y otros escritos eta Sobre los Fueros de Guipúzcoa.
Larramendik estilo pertsonala eta ironikoa du. Oso idazle ona eta oparoa izan da, eta horregatik, hainbat idazlek jarraitu diete haren urratsei: Mendiburu, Kardaberaz, Elkanoko Lizarraga, besteak beste.
Kardaberaz
Agustin Kardaberaz 1703. urtean jaio zen Hernanin, eta 1770. urtean hil zen Bolognan. 1731. urtera arte Oñatin Teologiako irakasle ibili zen. Ondoren, 1731n, Loiolara joan zen, eta geroztik Euskal Herria osoan sermoigile aritu zen; horregatik menperatzen zituen euskalki guztiak. Bere hizkera gipuzkera zen. Oso erretorikoa zen, eta horregatik Erretorikoa goitizena ipini zioten.
Kardaberazen estiloa ahozkotasunean oinarritzen zen, hau da, esaten zituen bezala idazten zituen gauzak. Hori dela eta, garbizaleen indarra handitu ahala, Kardaberazena behera zihoan.
Hainbat obrak osatzen dute haren bibliografia:
Mendiburu
Sebastian Mendiburu Oiartzunen jaio zen, 1708an, eta Bolognan hil, 1782an. Iruñean egin zituen Filosofia eta Teologia ikasketak. Berak zerabilen hizkera gipuzkera eta goi-nafarrera zen. Estilo bikaina zuen; hizkuntza ondo menperatzen zuen, zalantzarik gabe. Hori zela eta, askok Zizeron euskalduna deitzen zioten.
Mendiburuk dantza eta zezenketa gorrotatzen zituenez, horri buruzko hainbat lan argitaratu zituen.
Bere lanen artean honakoak aurki ditzakegu:
- Jesusen bihotzaren debozioa.
- Jesusen amore nequeei dagozten cenbait otoitz gai.
- Kristau onaren biziera.
- Euskal Doktrina (Larramendi eta Kardaberazen laguntzarekin).
- Hamar mandamentuen inguruko zenbait idazki (Larramendik zentsuratutako lana).
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.