Izaki Doneak
Astoa izaki donea, santua, omen da. Izaki bedeinkatutzat jotzen da abere hau, bizkarrean gurutzearen irudia daramalako, eta Jesus eta Ama Birjina eraman zituelako. Sorgina, esaterako, oso gutxitan agertzen da astoaren irudia hartuta. Gainera, asto baten heriotza, "hil da" esanez adierazten da, pertsona batena bezala, eta ez "galdu da" esanda, beste abere guztiekin gertatzen den bezala, ez eta "akabatu" ere, piztiekin ohi denez. Txakurrari dagokionez, haren mingaina omen da sakratua.
Erlea ere abere sakratua da batzuen ustez, eta hura hiltzea bekatua dela diote. Zuka hitz egin behar zaio eta aurrez prestatutako erlauntz batera sar dadila eskatzen zaionean, "anyere ederra" deitzen zaio. Erlearen heriotza ere "hil da" esanez adierazten da.
Harkaitz, landare edo zuhaitz baten gainean dagoen erlauntz baten jabe izateko, zuhaitzaren edo harkaitzaren gainean gurutze bat margotzen da, azalaren zati bat jasoaz edo ebakiaz.
Erleen jabearen familiako bat hiltzen denean, hildakoaren etxeko bat edo auzokide gertuena erlategira joaten da, erlauntzaren estalkia eskuz jotzen du eta ondorengo hitzak esaten ditu: "Jatzar zite, buruzagia hil zaizie". Berdin egiten da ukuiluko abereekin; etzanda badaude, zutitzera behartzen dituzte. Horrela eginez gero, erleek argizari gehiago egingo dutela uste da. Iragarpen egiten ez bada, berriz, erleak eta kortako abere bat hiltzen omen dira.
Hildakoa elizara edo hilerrira daramatenean segizioa hilaren etxeko erlategiaren ondotik pasatzen bada, segizioko batek erlauntzen estalkiak jasotzen ditu; era horretan erleek argizari gehiago egiten dutela uste da.
Halaber, herri batzuetan erlauntzak zapi beltzez estalzen dituzte, dolu-minaren ezaugarri.
Erramu egunez, elizan bedeinkatutako sahatsarekin gurutze bat egin eta, babes bila edo, erlauntzaren gainean jartzeko ohitura dago leku batzuetan. Bizkaiko hainbat herritan, bestalde, erlategian behorraren edo zaldiaren burezurra jartzen dute, makila baten muturrean.
Euskal Herriko lurralde batzuetan, bestalde, saguzarrari diote begirunea. Zeanurin, adibidez, haur bati hagin bat erortzen zaionean, gauera arte gordetzen da, saguzarrari botatzeko, hau teilatuan azaltzen denean. Orduan, ondorengo hitzak esaten dira:
"Saguzarra
Eutsi hagin zaharra,
Ekazu hagin barrie,
Saguzar barragarrie."
Halaber, Amandre gona-gorri deitzen diote Arrasate aldean marigorringoari. Zomorro hau, nolabait ere, sakratua da; biharamunean egingo duen eguraldiaren berri ematea eskatzen diote leku askotan. Ataungo haurrek, bestalde, marigorria atzamar erakuslearen muturrean jarri ohi dute eta, zomorroa hatzean gora doan bitartean, hau esaten diote:
"Mari gorri, gona gorri,
Bihar euzki ala ebi?"
Goraino igo eta hegan egiten badu, eguraldi ona eta eguzkia datozela esan nahi du; bestela, euria egingo omen du.
Arrasaten, berriz, eguraldi ona (eguzkia) eskatzen diote Marigorriri, ondorengoa esanez:
"Amandre gona gorri,
bihar eguzki
Marigorrairi dagozkion siniste eta esaera hauek, edo antzekoak, oso zabaldurik daude herrialde askotan.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
-
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
-
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
-
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
-
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
-
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
-
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.