Etsai
Etsai hitzak deabrua, eta arerioa esan nahi du; Lezia (Saran) eta Akelarren-leze (Zugarramurdin) kobatan irakasle lanak egiten dituen irelu bat ere bada. Lurpeko irelu honi Iraunsuge ere deitu izan diote.
Uste denez, Sarako Lezia izeneko koban zuen bere eskola, aspaldi batean. Han erakusten zituen, epe laburrean, jakintzak, arteak eta literatura, Salamanca eta beste lekuetako unibertsitateei itzala eginez. Han ikasi zuten Axularrek, bere anaiak eta beste lagun batzuek.
Ikaskuntzaren eta ostatuaren ordainetan bere ikasleei, ikaskuntzen bukaeran, eskatzen ziena, ondorengoa zen: ikasleetako bat, txot-ala-motx egindakoan hala ateratzen zitzaiona, haren gatibu gelditzea betirako; han aurkezten zaizkien makiletatik handiena ateratzen duenak irabazten du joko horretan.
Etsai, Euskal Herriko istorio askotan azaltzen da behin eta berriz, beste kontu batzuekin nahastuta bada ere. Hona hemen Atarrabiren istorioa: Ordiziako esaeran, Marimundiko seme ona zen Atarrabi. Bere anai gazteago batekin, Etsai edo deabruaren eskolan egin zituen bere ikasketak. Ikasturteak bukatzean, ikasleetako batek deabruaren morroi gelditu behar zuen betirako. Zozketa egin ondoren, Atarrabiren anaiari atera zitzaion deabruarekin gelditzea. Baino Atarrabi bere anaiaz errukitu eta bera gelditu zen infernuko maisuaren morroi.
Axular
Istorio hau era askotara azaltzen da. Axularren inguruan sortu den kontaerak baditu azpimarratzea merezi duen zehaztasun batzuk. Etsai iratxoak eskola bat jarri zuen Zugarramurdiko koban eta hara joan ziren ikastera D.Juan, Ondarrabio, Arruit eta Axular, beste batzuekin batera. Ikasketen bukaeran eskatzen zien zerga, ikasleetako bat bizitza guztirako harekin gelditzea zen. Axularren anai bati atera zitzaion zozketan Etsai deabruaren mende gelditu beharra, baina Axularrek, anaiaz errukituta, bera geratzea erabaki zuen.
Han amaierarik ez zuen lan bat egitera behartu zuen deabruak eta ihes egiten ahalegindu zen. Axularrek kobaren sarreratik oin bat atera zuen bezain laster ikusi zuen deabruak eta burdinazko kako bat bota zion. Axular ia-ia kanpoan aurkitzen zen, baino kakoak orpotik eta itzaletik heldu zion iheslariari; horiek ez baitziren irten oraindik deabruaren menpetik. Hala, Axularrek lortu zuen bere askatasuna; baino itzalik eta bere oin bateko orporik gabe gelditu zen.
Deabrua ez zegoen kontentu Axularren orpo eta itzalarekin bakarrik. Gehiago zigortu nahi zuen eta laster etorri zitzaion aukera polita horretarako: Lurralde hartako baserritar bat bere behien bila zebilen Zugarramurdiko kobaren inguruetan. Aurpegi atsegineko gizon bat aurkeztu zitzaion, fardel bat eskuetan, kobaren sarreran eta esan zion: "nik erakutsiko dizut non aurkitzen diren zure behiak, fardel hau Sarako apaizari eramango diozula agintzen badidazu". Baserritarrak baietz esan zion eta kobako gizonak erakutsi zion behiak non zeuden.
Zugarramurdiko behizainak aurkeztu zion Axularri kobako jaunaren fardela, non eta nola hartu zuen adieraziz. Axularrek fardela ireki zuen eta baserritarrari agindu zion, fardelaren barruan tolesturik zetozen zetazko gerriko gorriak hango zuhaitz baten inguruan bota zitzala. Horrela egin zuen baserritarrak eta berehala suntsitu zen zuhaitza.
Etsairen istorioa, zerbait aldatuta, oso ezaguna da Zugarramurdin; han hiru anai azaltzen dira, deabruak Sarako Leizan daukan eskolan beren ikasketak egiten: Atarrabio, Arruit eta Don Juan.
Mikelats
Mikelats, bestalde, Mariren seme gaiztoa da eta Atarrabiren anaia. Herri baten zaintzaile eta eliza bateko apaiz izateraino iritsi zen Atarrabi. Mikelatsek herri hartako gariak hondatu egin nahi zituen (Sarakoak, herri bertako ipuin batek dioenez); baina Atarrabik (Axularrek, beste esaera batzuen arabera) gogor egin zion bere otoitzekin haren indar magikoari eta hala gorde zituen bere herritarren uztak. Mikelatsek eta Marik sortu eta erabili ohi dituzte, artaldeak urruntzen eta uztak hondatzen dituzten ekaitzak.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
-
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
-
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
-
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
-
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
-
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
-
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.