Informazio gehiago
Joanes Huarte San Joan
Sendagile, filosofo eta idazlea, Joanes Huarte Espainiako estatutik kanpo gehien publikatua eta itzulia izan den autorea da eta psikologia modernoaren aitzindari garrantzitsuenetakoa. Donibane Garazin jaio zen 1529an, baina gero familia Andaluziako Baeza hirian finkatu zen. Latin eta filosofia ikasketak egin zituen bertan. Ondoren, Alcalá de Henares-eko ikastegi ospetsura joan zen eta han, 1559an, medikuntzan doktore egin zen.
Joanes Huarte, ikasketak amaitu ondoren, Baezan ariko da hamazazpi urtez sendagile-lanetan eta bertan ezkonduko da Ageda de Velasco bere emaztegai nafartarrarekin, 1562an. Harekin zazpi seme-alaba izan zituen. Bestalde, Asis-ko San Frantziskoren bizitzaren jarraitzaile zen Joanes eta Hirugarren Ordenan sartu zen.
"Examen de Ingenios", Huarteren liburua, Inkisizioak debekatu zuen
1575ean, Joanes Huarteren Examen de Ingenios agertzen da. Garai hartan, Felipe II.aren erregealdian, Inkisizioak hedatutako beldurra arnasten zen herrian. Huarteren liburua sei urtez salgai egon ondoren, bat-batean Inkisizioak debekatu egin zuen, lehenik eta behin Portugalen, 1581ean, eta gero Espainian, 1583an. Arrazoia: espirituaren eta gorputzaren arteko batasunari buruzko ideiak agertzea.
Hurrengo sei urteak bere obra berriz zutik ezartzen igaroko ditu Huartek, hainbat zuzenketa eginez. Liburua bigarren aldiz agertzen ikusi gabe hil zen, ordea, 1589an.
Examen de Ingenios liburua, gizakiaren dohain edo jite guztiak zeintzu diren, eta jite bakoitzari dagokion jakintza zein den eta zein seinaleren bidez ezagut daitekeen gizon baten jitea bezalako gaiez mintzo da. Huarteren ustez gorputzak axola handia du, espirituaren lanak gorputzean baititu bere erroak. Beste gauza batzuen artean, Inkisizioari ez zitzaion atsegin Huartek animaliek adimena eta bizitza morala ere badutela esatea. Gainera, mirarien inguruan eszeptiko agertzen zen eta bere idazkietan idatzi zuen Jainkoak, mundua egin ostean, Berak sortutako munduko baldintza naturalei eutsi behar ziela.
Examen de Ingenios liburuak anitz edizio izan zituen, eta sei hizkuntzatan argitaratu zen: frantsesez, ingelesez, italieraz, alemanez, flandeseraz eta latinez. Lehen edizioak 15 kapitulu zituen, eta bigarren edizio berridatziak, 1594an, bera hil ondoren argitaratu zenak, 22 kapitulu zituen.
Eragina beste autoreengan
Humanismoaren korrontean murgildurik, Joanes Huartek, bere liburuarekin, hurrengo mendeetan idatzi ziren filosofia- eta zientzia-tratatuetan agertuko ziren ideien hazia erein zuen. Eta egun, filosofo, sendagile, psikologo, hizkuntzalari eta historigileek laudorioz betetzen dute humanista garaztarra.
Maurizio Iriartek eta Unamunok frogatu dute garaztarraren Examen de Ingenios liburuan azaltzen diren zenbait puntu Kixote Mantxako liburu famatuan agertu zirela. Bestalde, Jean-Jacques Rousseau-ren Emile famatuan ere Huarteren anitz ideia agertzen da, haurren hezkuntzari buruz bereziki.
Gainera, Noam Chomsky-ren ustez, Huarte hizkuntzalaritzaren teoriak garai modernoan hartu duen bidearen aurrekari da, hots, innatismo arrazionalistaren aurrekari. Bestalde, Huarte gutxienez hiru zientzia berriren aitzindaritzat jotzen dute: psikologia diferentzialarena, orientabide profesionalarena eta eugenesiarena; baita Gall-en frenologiarena ere. Kasu honetan autoreak berak aipatzen du Huarte.
Huarteren liburuak XX. mendeko Sigmund Freud-en psikoanalisia ere gogorarazten digu. Huartek gizaki bakoitzaren gorpuzkeran aurkitzen ditu norberaren espirituzko gaitasun eta aiurria: gorpuzkerari dariona da halako edo bestelako izaeraren jabe izatea. Hipokrates eta Galeno izaeren tipologiaren urruneko iturburuak dira.
Medikuntzaren historia ikertu zuen sendagile Lain Entralgoren arabera, Huarte bere garaiari aurre hartu zion pentsalaria da, izan ere, geroko antropologiaren zenbait ideia aurreratu baitzituen.
Marañon sendagilearen esanetan, "lau mende ondoren, bere datu kliniko eta sugestio psikologiko gehienak erabil ditzakegu".
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
-
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
-
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
-
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
-
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
-
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
-
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.