Itzuli orri osora

Mérimée-ren Carmen eleberriaren euskal kutsua

Bizet-ek munduan zehar hain ospetsu egin duen Carmen opera Prosper Mérimée-ren eleberrian oinarrituta dago. Idazle frantzesak Espainia eta espaniarrak oso aintzakotzat hartuko ditu bere obran zehar eta baita Euskal Herria eta euskaldunak ere. Izan ere, garai hartan bidaiari atzerritarrak, idazleak artean, erabat liluratuak zeuden Espainiako eta Euskal Herriko lurralde eta biztanleekin.

Sarritan entzun ohi da Meriméek erromantizismoz eta exotismoz beteriko Espainia misteriotsua deskribatzen duela Carmen eleberrian, baina ezin dugu ahaztu, bide batez, obra honek duen euskal kutsua obraren istorio nagusiaren harian.

Obra honetan emakume ijito baten eta sarjentu euskaldun baten arteko amodio-istorioa azaltzen da. Dirudienez Meriméek oso lagun zuen Eugenia de Montijo enperatrizaren amak kontatu omen zion istorio hau. Eta maitaleen arteko erlazioa euskaldun izatearekin erabat lotua dago. Izan ere, Jose Lizarrabengoa elizondotarrak, Sevillako Errege Tabako-Fabrikan zaindari lanetan zebilela, Carmen izeneko zigarrogilea ezagutu zuen bertan lanean. Emakumeak lantegian sortzen duen istilu bat dela eta, presondegira eramateko agintzen diote Joseri. Bidean, Carmenek euskal azentua antzematen dio Joseri eta Etxalarkoa delako ziria sartzen dio zaindariari. Ume zelarik, ijitoek bahitu omen zutela eta Sevillara eraman. Josek, Andaluzian aberkide bat topatu duela hunkiturik, ihes egiten uzten dio. Hilabeteko kartzela-zigorra ezarriko diote. Harrezkero, Carmenek erotu egiten du eta, jelosiak eraginda, hainbat borrokaldi izango ditu, lehenik desertore, gero bandolero eta azkenik hiltzaile bihurtuz. Izan ere, Josek amodioz hilko du Carmen bere maitalea eta hark, inoren menpe bizi nahi ez eta askatasunaren prezioa bere biziarekin ordaindu nahiko du.

Euskal Herriarekiko hamaika erreferentzia egingo ditu Meriméek eleberri guztian zehar. Jose Lizarrabengoa sarjentuak, hasteko, hainbat aldiz agertuko du bere euskaldun eta nafartar jatorria inolako lotsarik gabe. "Don Jose Lizarrabengoa dut izena; eta abizenagatik, jatorriz eta odolez euskaldun naizela asmatuko zenuen, eta kristau zahar. Izenaren aurretik Don izendatzen banaiz ez da nik nahi dudalako, eskubidea dudalako baizik, aitoren seme izanik".

Une batean Andaluziako neska politei beldurra diela adierazten du; "gona urdina eta motots luzeak ez dituzten emakume politak (garai hartako euskaldun eta nafartar emakumeen janzkera) ez dira fidagarriak" dio Josek. Carmen Euskal Herriko eguraldiarekin alderatzen du Josek "gure lurraldeko eguraldia bezala da; ekaitza beti gertu, mendien alboan, eguzki distiratsua dagoen arren".

Euskal Herriari buruz, foru bereziak dituen herria dela eta Bizkaia, Araba, Gipuzkoa eta Nafarroaren zati bat biltzen dituela dio; euskara izena duen hizkuntza hitz egiten dute bertan.

Gainera, Carmenek eta Josek, euren elkarrizketetan, euskaraz egiten dutela dio kontalariak; are gehiago, euskal hitzak ere agertzen dira eleberrian: "maquila", euskaldunek erabiltzen duten burdinazko bastoia; "zorzicos", Josek abesten duen doinuari buruz ari direnean, "laguna", "ene bihotsarena", "bai", "jaona","agur", "laguna".

Beraz, euskaldun odola darama Merimée-ren eleberriak bere orrietan; baita ondoren Carmenen mitoa munduan zehar famatua egingo duen Bizet-en operak bere notetan ere. Izan ere, Parisen Bizet-ek lagun zuen Sebastian Iradier euskaldun konpositorearen habanera ospetsua sartuko baitu Carmen operan, adiskidetasun-keinu gisa.

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana